ანგინა

 ანგინა angina

არჩილ შენგელიალალი დათეშიძე

ანგინა (მწვავე ტონზილიტი) მწვავე ინფექციურ-ალერგიული დაავადება, რომელიც მიმდინარეობს ძირითადად სასის ნუშების დაზიანებით. ანთებითი პროცესი შეიძლება ლოკალიზებული იყოს ასევე ხახისა და ენის ნუშებში, ხორხის მიდამოში და გვერდით რკალებში. შესაბამისად განასხვავებენ ენის, ხორხის ან რეტრონაზალურ ანგინას. ინფიცირება შეიძლება იყოს ეგზო – (ხშირად) ან ენდოგენური (ავტოინფეცქია). არსებობს ინფექციის გადაცემის ორი გზა: ჰაერ-წვეთოვანი და ალიმენტური. ენდოგენური დაინფიცირება ხდება პირის ღრუდან ან ხახიდან (სასის ნუშების ქრონიკული ანთება, კარიესული კბილები და სხვ.). ინფექციის წყარო შეიძლება იყოს ასევე ცხვირისა და მისი დანამატი წიაღების ჩირქოვანი დაავადებები.

ანგინა – ეტიოლოგია

ინფექციის განსაკუთრებით ხშირი გამომწვევია სტაფილოკოკი, სტრეპტოკოკი (განსაკუთრებით ჰემოლიზური), პნევმოკოკი. არსებობს ცნობები ვირუსული ეტიოლოგიის ანგინების შესახებ. წინასწარგანმწყობი ფაქტორებია: ადგილობრივი და საერთო გაცივება, ორგანიზმის რეაქტიულობის დაქვეითება. ანგინით ხშირად ავადდებიან სკოლამდელი და სასკოლო ასაკის ბავშვები და მოზრდილები 35 – 40 წლამდე, განსაკუთრებით შემოდგომისა და გაზაფხულის პერიოდებში.

ანგინა – სიმპტომები, მიმდინარეობა

ტკივილი ყლაპვის დროს, მოთენთილობა, სხეულის ტემპერატურის მომატება; ხშირად აღინიშნება ტკივილი სახსრებში, თავის ტკივილი, პერიოდულად შემცივნება. დაავადების ხანგრძლივობა და სასის ნუშებში ადგილობრივი გამოვლინებები დამოკიდებულია ანგინის ფორმაზე. რაციონალური მკურნალობისა და რეჟიმის დაცვის პირობებში ანგინა გრძელდება საშუალოდ 5 – 7 დღე. განასხვავებენ კატარულ, ფოლიკულურ და ლაკუნურ ფორმებს. არსებითად ეს არის, სასის ნუშებში ერთი და იგივე ანთებითი პროცესის სხვადასხვა გამოვლინებები.

კატარული ანგინა

იწყება უეცრად; აღინიშნება ყელში ჩაფხაჭნის შეგრძნება, ტკივილი, შეუძლოდ ყოფნა, სუბფებრილური ტემპერატურა. სისხლში ცვლილებები არ აღინიშნება, ან მცირედაა გამოხატული. ხახის დათვალიერებით (ფარინგოსკოპია) ვლინდება ზომიერი შეშუპება, სასის ნუშებისა და სასის რკალების ჰიპერემია; რბილი სასა და ხახის უკანა კედელი შეცვლილი არ არის; რეგიონალური ლიმფური კვანძები შესაძლოა იყოს გადიდებული და მტკივნეული პალპაციით. კატარული ანგინა, ზოგჯერ არის ანგინის სხვა ფორმის საწყისი სტადია, ზოგჯერ კი წარმოადგენს ამა თუ იმ ინფექციური დაავადების გამოვლინებას. ლაკუნური და ფოლიკულური ანგინები ხასიათდებიან შედარებით გამოხატული კლინიკური სურათით: თავის ტკივილი, ტკივილი ყელში, შეუძლოდ ყოფნა, ზოგადი სისუსტე; სისხლში ცვლილებები მნიშვნელოვნადაა გამოხატული, ვიდრე კატარული ანგინის დროს. ხშირად დაავადება იწყება შემცივნებით, სხეულის ტემპერატურის მომატებით 38 – 390 С-მდე და ზევით, განსაკუთრებით ბავშვებში. ვლინდება მაღალი ლეიკოციტოზი, ფორმულის მარცხნივ გადახრითა და მაღალი ედს-ით (40 – 50 მმ/სთ). რეგიონალური ლიმფური კვანძები გადიდებული და მტკივნეულია პალპაციით. ფარინგოსკოპიით ფოლიკულური ანგინის დროს ჩანს სასის ნუშებისა და მიმდებარე რბილის სასის უბნების და სასის რკალების გამოხატული ჰიპერემია და შეშუპება. ფოლიკულური ანგინის დროს ჩანს დაჩირქებული ფოლიკულები.

ლაკუნური ანგინა

ასევე წარმოიქმნება მოყვითალო-თეთრი ნადები, მაგრამ ისინი ლოკალიზებულია ლაკუნებში. ნადებები ფარავენ ნუშების მთლიან ან თითქმის მთლიან თავისუფალ ზედაპირს და ადვილად სცილდებიან შპატელით. ანგინების დაყოფა ფოლიკულურ და ლაკუნურ ანგინებად პირობითია, ვინაიდან ერთი და იგივე ავადმყოფს ერთდროულად შეიძლება ჰქონდეს როგორც ფოლიკულური, ასევ ლაკუნური ანგინა.

ფლეგმონური ანგინა

ნუშებსირგვლივი ქსოვილის მწვავე ჩირქოვანი ანთება. ხშირად წარმოადგენს ზემოთ აღწერილი ანგინების ერთ – ერთი ფორმის გართულებას და ვითარდება ანგინის დამთავრებიდან 1-2 დღეში. პროცესი ხშირად ცალმხრივია, ვლინდება მკვეთრი ტკივილით ყელში ყლაპვის დროს, თავის ტკივილით, შემცივნებით, დამტვრეულობით, სისუსტით, საღეჭი კუნთების ტრიზმით, სხეულის ტემპერატურის მომატებით 38-39 0 С-მდე, პირიდან არასასიამოვნო სუნით, ნერწყვის უხვი გამოყოფით. სისხლში ცვლილებები შეესაბამება მწვავე ანთებით პროცესს. რეგიონალური ლიმფური კვანძები მნიშვნელოვნადაა გადიდებული და მტკივნეულია პალპაციით. ფარინგოსკოპიით აღინიშნება ცალ მხარეზე რბილის სასის მკვეთრი ჰიპერემია და შეშუპება. სასის ნუში ამ მხარეზე გადანაცვლებულია შუა ხაზისაკენ და ქვევით. რბილი სასის შეშუპების გამო, ნუშის დათვალიერება ხშირად ვერ ხერხდება. რბილი სასის დაზიანებული ნახევრის მოძრაობა მნიშვნელოვნად შეზღუდულია, რაც იწვევს ცხვირიდან თხიერი საკვების გამოდენას. თუკი პირველ ორ დღეში ფლეგმონური ანგინის მკურნალობა არ იქნა დაწყებული, მაშინ მე-5-6 დღეზე შესაძლებელია განვითარდეს შემოფარგლული ჩირქგროვა ნუშებსირგვლივ ქსოვილში – ანუ ვითარდება პერიტონზილური აბსცესი (პარატონზილური). მიუხედავად აქტიური მკურნალობისა, მიკროფლორის მაღალი ვირულენტობისა და ორგანიზმის დაქვეითებული რეაქტიულობის დროს აბსცესი შესაძლოა მაინც წარმოიქმნას. ფორმირებული პერიზონზილური აბსცესის დროს შესაძლებელია დავინახოთ ლორწოვანი გარსის მოთეთრო-მოყვითალო ფერის გათხელებული უბანი – აბსცესი. აბსცესის თავისთავადი, ან ქირურგიული გზით გახსნის შემდეგ ხდება დაავადების სწრაფი უკუგანვითარება. ბოლო დროს ხშირია 1-2 თვემდე გახანგრძლივებული ფლეგმონური ანგინის ფორმები პერიოდული აბსცენდირებით, რაც უკავშირდება ანტიბიოტიკების არარაციონალურ გამოყენებას.

დიფერენციალური დიაგნოზი

ტარდება ქუნთრუშასთან,დიფთერიასთან, წითელასთან, გრიპთან, ზედა სასუთქი გზების მწვავე კატართან, მათ შორის მწვავე ფარინგიტთან, სისხლის მწვავე დაავადებებთან – მონონუკლეოზთან და სხვ. გარდა კლინიკური გამოვლინებისა, დიდი მნიშვნელობა აქვს ადგილობრივი გამოვლინებების ხასიათს, რომელიც ვლინდება ხახისა და ხორხის დათვალიერებით (ფარინგო – და ლარინგოსკოპია, უკანა რინოსკოპია). დიდ როლს ასრულებს კვლევის ლაბორატორიული მეთოდები (ნუშების ნადების გამოკვლევა დიფთერიის ჩხირზე, სისხლის საერთო ანალიზი). მაგალითად, სისხლში სპეციფიკური მონონუკლეარების აღმოჩენა მიუთითებს ინფექციურ მონონუკლეოზზე. კლინიკურ პრაქტიკაში ხშირად საჭირო ხდება ლაკუნური ანგინის დიფერენცირება ხახის ლოკალური დიფთერიისაგან. დიფთერიის დროს ანგინა წარმოადგენს განსაკუთრებულ საშიშროებას ეპიდემიოლოგიური თვალსაზრისით, შესაძლო გართულებების გამო. დიფთერიაზე ეჭვის მიტანა შეიძლება უკვე ავადმყოფის დათვალიერებისას. დიფთერიის დროს ანგინა იწვევს გამოხატულ ინტოქსიკაციას: ავადმყოფი მოთენთილი, ფერმკრთალი, ადინამიურია, თუმცა ტემპერატურა სუსტადაა გამოხატული (სუბფებრილურ საზღვრებში). კისრის ლიმფური კვანძებიპალპაციით აღინიშნება მათი გადიდება, ასევე კისრის კანქვეშა ქსოვილის გამოხატული შეშუპება. ფარინგოსკოპიით ლაკუნური ანგინის დროს, ვლინდება მოყვითალო-თეთრი ფერის ნადები ნუშების საზღვრებში, დიფთერიის დროს კი ნადებები სცილდება ნუშურების საზღვრებს და აქვთ ჭუჭყიანი – რუხი ფერი. ლაკუნური ანგინის დროს ნადები ადვილად სცილდება, მათ ქვეშ ნუშების ზედაპირი შეცვლილი არ არის; დიფთერიის დროს ნადები ძნელად სცილდება, მათი მოცილებისას ვლინდება ლორწოვანი გარსის ეროზიული უბნები. ლაკუნური ანგინის დროს სიმპტომატიკა გამოხატულია ორმხრივად; ხოლო დიფთერიის დროს – ცვლილებები ზოგჯერ ცალმხრივია (განსაკუთრებით მსუბუქი და საშუალო ფორმების მიმდინარეობის დროს). დიფთერიაზე ეჭვის მიტანის დროს საჭიროა სასწრაფოდ ნაცხის აღება ნუშების ნადებიდან დიფთერიის ჩხირზე ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევისათვის. საჭიროა ავადმყოფის სასწრაფო ჰოსპიტალიზაცია ინფექციურ განყოფილებაში. პერიტონზილური აბსცესის დიაგნოსტიკა რთული არ არის. ტიპიური კლინიკური სურათი, რომელიც ვითარდება თითქოსდა დამთავრებული ანგინის შემდეგ, რბილი სასის ცალმხრივი ჰიპერემია და მკვეთრი შეშუპება, ნუშების გადაწევა შუა ხაზისაკენ, სხეულის ტემპერატურის მნიშვნელოვანი მომატება, მიუთითებს ნუშებსირგვლივი ქსოვილის ანთებაზე.

ანგინა – გართულებები

რევმატიზმი, ორქიტი, ნეფრიტი და ა. შ. ადგილობრივი გართულებებიდან, გარდა აღწერილი ფლეგმონური ანგინისა, განსაკუთრებით ხშირია მწვავე ოტიტი, მწვავე ლარინგიტი, ხორხის შეშუპება, პარაფარინგული აბსცესი, კისრის მწვავე ლიმფადენიტი, კისრის ფლეგმონა.

ანგინა – მკურნალობა

დაავადების პირველ დღეებში, ტემპერატურის ნორმალიზაციამდე, ინიშნება წოლითი რეჟიმი. საკვები საჭიროა მდიდარი იყოს ვიტამინებით, არ იყოს ცხარე, ძალიან ცხელი ან  ცივი. სასარგებლოა დიდი რაოდენობით სითხეები – სხვადასხვა ხილის წვენები, ჩაი ლიმონით, რძე, ტუტე მინერალური წყალი. საჭიროა თვალყური კუჭის ნორმალურ მოქმედებაზე. მედიკამენტოზური საშუალებები გამოიყენება, მკაცრად ინდივიდუალურად ანგინის ხასიათის, სხვა ორგანოებისა და სისტემების მდგომარეობის გათვალისწინებით. მკურნალობის პროცესში აუცილებელია კონტროლი გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე, შარდისა და სისხლის განმეორებითი ანალიზები. ფლეგმონური ანგინის დროს, თუკი პროცესი პროგრესირებს და წარმოიქმნება პერიტონზილური აბსცესი, ნაჩვენებია მისი გახსნა. ზოგჯერ ნაცვლად აბსცესის ადგილობრივი გახსნისა, მიმართავენ ოპერაციას – აბსცესტონზილექტომიას.

ანგინა – პროფილაქტიკა

საჭიროა ავადმყოფის მოთავსება ცალკე ოთახში, მისი ხშირი განიავება და სველი წმენდა. იზღუდება ავადმყოფის კონტაქტი სხვა პირებთან, განსაკუთრებით ბავშვებთან. ანგინების თავიდან ასაცილებად საჭიროა ინფექციის ადგილობრივი კერების დროული სანაცია. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ორგანიზმის გაკაჟებას, შრომისა და დასვენების სწორ რეჟიმს.

ყელ-ყურ-ცხვირის დაავადებები


ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება

  • გაფრთხილება
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.