რევმატიზმი rheumatism
რევმატიზმი – შემაერთებელი ქსოვილის სისტემური დაავადება, რომელიც მიმდინარეობს გულის უპირატესი დაზიანებით. ავადდებიან ძირითადად ბავშვები და ახალგაზრდა ქალები,- 3-ჯერ უფრო ხშირად, ვიდრე მამაკაცები.
რევმატიზმი – ეტიოლოგია, პათოგენეზი
დაავადების მწვავე ფორმების დროს ძირითადი ეტიოლოგიური ფაქტორია – А ჯგუფის ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკი. ავადმყოფებთან, რომელთაც აღენიშნებათ რევმოკარდიტის უწყვეტად მორეციდივე ფორმები, კავშირი სტრეპტოკოკთან ხშირად ვერ ვლინდება. ამგვარ შემთხვევებში გულის დაზიანებას, როგორც ჩანს აქვს სხვა წარმოშობა-ალერგიული, ინფექციურ-ტოქსიკური, ვირუსული. რევმატიზმის განვითარებაში არსებით როლს ასრულებენ იმუნური დარღვევები, თუმცა პათოგენეზის კონკრეტული ეტაპები გარკვეული არ არის. ვარაუდობენ, რომ მასენსიბილიზირებელმა აგენტებმა (სტრეპტოკოკი, ვირუსი, არასპეციფიკური ანტიგენები და სხვ.) შესაძლოა გამოიწვიონ გულში იმუნური ანთება, შემდეგ კი მისი კომპონენტების ანტიგენური თვისებების ცვლილებები, მათი ავტოანტიგნებად გარდაქმნითა და ავტოიმუნური პროცესის განვითარებით.რევმატიზმის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლს ასრულებს გენეტიკური წინასწარგანწყობა. რევმატიზმის დროს სისტემური ანთებითი პროცესი მორფოლოგიურად ვლინდება შემაერთებელი ქსოვილის დამახასიათებელი ფაზური ცვლილებებით (მუკოიდური შეშუპება – ფიბროზული ცვლილება – ფიბრინოიდული ნეკროზი) და უჯრედული რეაქციებით (ინფილტრაცია ლიმფოციტებითა და პლაზმოციტებით, აშოფ-ტალალაევის გრანულომების წარმოქმნა). ფიბრინოიდული ცვლილებების სტადიიდან სრული ქსოვილოვანი რეპარაცია შეუძლებელი ხდება და პროცესი მთავრდება სკლეროზირებით.
რევმატიზმი – კლინიკური სურათი
ტიპიურ შემთხვევებში დაავადება ვითარდება ანგინის ან იშვიათად სხვა ინფექციის გადატანიდან 1-3 კვირის შემდეგ. განმეორებითი შეტევების დროს ეს ვადა შესაძლოა შემცირდეს. ზოგიერთ ავადმყოფთან პირველადი რევმატიზმიც კი წარმოიქმნება გაცივებიდან 1-2 დღის შემდეგ, რაიმე ინფექციასთან კავშირის გარეშე. დაავადების რეციდივები ხშირად ვითარდება ნებისმიერი ინტერკურენტული დაავადების, ოპერაციული ჩარევის, ფიზიკური გადატვირთვის შემდეგ. რევმატიზმის ყველაზე უფრო დამახასიათებელი ,,ძირითადი სინდრომი“ არის მსხვილი სახსრების მწვავედ მიგრირებადი და სრულად შექცევადი პოლიართრიტი, ზომიერად გამოხატული კარდიტით. დაავადების დასაწყისი მწვავეა, იშვიათად ქვემწვავე. სწრაფად ვითარდება პოლიართრიტი, რასაც ახლავს ტემპერატურის მომატება 38-400 С, რომელიც მერყეობს 1-2 0 С-ით, შემცივნების გარეშე. რევმატიული პოლიართრიტის პირველი სიმპტომია მწვავე ტკივილი სახსრებში, რომელიც ძლიერდება მცირედი პასიური და აქტიური მოძრაობისას და არანამკურნალებ ავადმყოფებში აღწევს განსაკუთრებულ სიძლიერეს. ტკივილებს უერთდება რბილი ქსოვილების შეშუპება სახსრების მიდამოში, თითქმის ერთდროულად ვლინდება ექსუდაცია სახსრის ღრუში. დაზიანებული სახსრის ზევით კანი ცხელი, პალპაციით მტკივნეულია, ტკივილის გამო მოძრაობა ძლიერ შეზღუდულია. დამახასიათებელია მსხვილი სახსრების სიმეტრიული დაზიანება – მუხლის, სხივ-მაჯის, ტერფ-წვივის, იდაყვის. დამახასიათებელია ანთებითი ცვლილებების ,,ფრენა“, რომელიც ვლინდება ართროზული მოვლენების სწრაფი უკუგანვითარებით ერთ სახსარში და ისეთივე სწრაფი ზრდით სხვებში. სახსრის ყველა გამოვლინებები გაივლის უკვალოდ; მკურნალობის გარეშეც კი იგი გძელდება არა უმეტეს 2-4 კვირისა. თანამედროვე თერაპიის დროს რევმატიული პოლიართრიტის კლინიკური სიმპტომები შესაძლოა მოიხსნას პირველივე დღეების განმავლობაში. ვარაუდობენ, რომ მწვავე რევმატიზმის დროს პოლიართრიტი ვითარდება 60-70%-ში. სახსროვანი მოვლენების ჩაცხრომასთან ერთად პირველ ადგილზე გამოდის გულის დაზიანების არც თუ მკაფიო სიმპტომები, რომელიც ითვლება განსაკუთრებულად ხშირ, და მრავალ ავადმყოფთან რევმატიზმის ერთადერთ ორგანულ გამოვლინებად. რევმატიული რევმოკარდიტი, გულის თანმხლები მანკის გარეშე, მოზრდილებში მიმდინარეობს, როგორც წესი მსუბუქად. ძირითადი ჩივილებია: მცირედი ტკივილები ან გარკვეველი შეგრძნებები გულის არეში, მსუბუქი ქოშინი დატვირთვების დროს, იშვიათად გულის ფრიალი. გამოკვლევით გულის არეში პათოლოგია არ ვლინდება. პერკუსიითა და რენტგენოსკოპიით გული ნორმალური ზომისაა, ან ზომიერად გადიდებულია; ჩვეულებრივ აღინიშნება მარცხნივ გადიდება, იშვიათად – დიფუზური გაფართოება. აუსკულტაციითა და ფკგ-ით დამახასიათებელია ტონების დამაკმაყოფილებელი ხმიანობა ან პირველი ტონის მცირედი შესუსტება, ზოგჯერ მესამე ტონის, იშვიათად კი მეოთხე ტონის წარმოქმნა, მოისმინება სუსტი სისტოლური შუილი გულის მწვერვალზე და მიტრალური სარქვლის პროექციაზე. არტერიული წნევა ნორმალური ან ზომიერად დაქვეითებულია. ზოგჯერ აღინიშნება ზომიერი ცხელება; ეკგ-ზე: Р კბილისა და QRS კომპლექსის გამსხვილება და დაკბილვა, იშვიათად PQ ინტერვალის გაგრძელება 0,2 წმ-ზე მეტად. რიგ ავადმყოფებთან რეგისტრირდება S – T ინტერვალის მცირედი გადანაცვლება იზოელექტრული ხაზიდან ქვევით და Т კბილის ცვლილებები. იშვიათად აღინიშნება ექსტრასისტოლები, მეორე ან მესამე ხარისხის ატრიოვენტრიკულური ბლოკადა, პარკუჭთაშიგა ბლოკადა, კვანძოვანი რითმი. სისხლმიმოქცევის უკმარისობა პირველადი რევმატიული მიოკრადიტის დროს ვითარდება იშვიათ შემთხვევებში. ცალკეულ ავადმყოფებში ბავშვობის ასაკში აღინიშნება ე. წ. დიფუზური რევმატიული მიოკარდიტი. იგი ვლინდება მიიოკარდის მწვავე ანთებით, გამოხატული შეშუპებითა და ფუნქციის დარღვევით. დაავადების დასაწყისისთანავე ავადმყოფები უჩივიან გამოხატულ ქოშინს, რომელიც აიძულებს მიიღოს ორთოპნოეს მდებარეობა, მუდმივ ტკივილს გულის არეში, გულის ფრიალს. დამახასიათებელია ,,მკრთალი ციანოზი“, კისრის ვენების დაბერვა. გული მნიშვნელოვნად და დიფუზურადაა გაფართოებული, საძგერი შესუსტებულია. ტონები მკვეთრად მოყრუებულია, ხშირად მოისმინება მკაფიო მესამე ტონი (გალოპის პროტოდიასტოლური რიტმი) და გამოხატული, მაგრამ რბილი სისტოლური შუილი. პულსი ხშირია, სუსტი ავსების. არტერიული წნევა მნიშვნელოვნად დაქვეითებულია, შესაძლოა კოლაფსის განვითარება. ვენური წნევა სწრაფად მატულობს, მაგრამ კოლაფსის დროს კი ქვეითდება. ეკგ-ზე აღინიშნება ყველა კბილის ვოლტაჟის შემცირება, S – T ინტერვალის ცვლილება, ატრიოვენტრიკულური ბლოკადა. დიფუზური მიოკარდიტისათვის ძალზე დამახასიათებელია სისხლმიმოქცევის უკმარისობის განვითარება, როგორც მარცხენამხრივი, ასევე მარჯვენამხრივი ტიპის. რევმატიული მიოკარდიტის მოცემული ვარიანტი მოზრდილთა შორის ამჟამად პრაქტიკულად არ გვხვდება. აქტიური მკურნალობის არარსებობისას რევმატიული მიოკარდიტის შედეგი შესაძლოა იყოს მიოკარდული კარდიოსკლეროზი, რომლის გამოხატულება ხშირად ასახავს მიოკარდიტის გავრცელების ხარისხს. კეროვანი კარდიოსკლეროზი არ არღვევს მიოკარდის ფუნქციას. დიფუზური მიოკარდული კარდიოსკლეროზისათვის დამახასიათებელია მიოკარდის კუმშვადი ფუნქციის შემცირების ნიშნები: საძგერის შესუსტება, ტონების მოყრუება, სისტოლური შუილი. ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ ვლინდება დეკომპენსაციის ზომიერი ნიშნები: წვივების პასტოზურობა და ღვიძლის მცირედი გადიდება; ხშირად მიოკარდული კარდიოსკლეროზის შერწყმა გულის მანკებთან აღრმავებს მის უარყოფით მოქმედებას ჰემოდინამიკაზე. რევმატიული ენდოკარდიტი, რომელიც წარმოადგენს გულის რევმატიული მანკების მიზეზს, საკმაოდ ღარიბია სიმპტომებით. მისი ნიშნებია: მკაფიო სისტოლური შუილი, ტონების საკმაო ხმიანობა და მიოკარდის გამოხატული დაზიანების ნიშნების არარსებობა. განსხვავებით შუილისაგან, რომელიც დაკავშირებულია მიოკარდიტთან, ენდოკარდული შუილი შესაძლოა იყოს უხეში, ზოგჯერ კი აქვს მუსიკალური ელფერი. მისი ხმიანობა მატულობს ავადმყოფის მდებარეობის ცვლილებისას ან დატვირთვის შემდეგ. ენდოკარდიტის საკმაოდ უტყუარ ნიშანს წარმოადგენს უკვე არსებული შუილების ცვლილებები და, განსაკუთრებით ახალი შუილების წარმოქმნა გულის საზღვრების უცვლელობის დროს. მსუბუქი და საკმაოდ სწრაფად გამქრალი დიასტოლური შუილები, რომელიც მოისმინება ზოგჯერ რევმატიული შეტევის დასაწყისში მიტრალური სარქვლის ან სისხლძარღვების პროექციაზე, ნაწილობრივ შესაძლოა ასევე დაკავშირებულნი იყვნენ ენდოკარდიტთან. მიტრალური ან აორტული სარქველების ღრმა ენდოკარდიტი (ვალვულიტი) რიგ ავადმყოფებთან ვლინდება ექოკარდიოგრამით: სარქველების გასქელება, მრავლობითი ექოსიგნალები. ავადმყოფები, რომლებთანაც ენდოკარდიტი წარმოადგენს ერთადერთ, ან უკიდურეს შემთხვევაში რევმატიზმის ძირითად ლოკალიზაციას, ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ინარჩუნებენ კარგ საერთო მდგომარეობასა და შრომისუნარიანობას და შეადგენენ ავადმყოფთა ჯგუფს ე. წ. რევმატიზმის ამბულატორიული მიმდინარეობით. მხოლოდ ჰემოდინამიკური დარღვევები აიძულებს ამგვარ ავადმყოფებს პირველადად მიმართონ ექიმს. პერიკარდიტი თანამედროვე რევმატიზმის კლინიკაში გვხვდება საკმაოდ იშვიათად. მშრალი პერიკარდიტი ვლინდება მუდმივი ტკივილებით გულის არეში და პერიკარდის ხახუნით, რომელიც მოისმინება ხშირად გულმკერდის მარცხნივ. შუილის ინტენსივობა სხვადასხვაგვარია, ჩვეულებრივ იგი მოისმინება გულის ციკლის ორივე ფაზაში. ეკგ-ზე ვლინდება S – T ინტერვალის გადანაცვლება ყველა განხრაში. შემდგომში ეს ინტერვალები თანდათანობით უბრუნდება იზოელექტრულ ხაზს, ერთდროულად წარმოიქმნება ორფაზიანი ან უარყოფითი კბილები. ზოგჯერ ეკგ-ზე მონაცემები არათვალსაჩინოა. მშრალი პერიკარდიტი თვითონ არ იწვევს გულის გადიდებას. ექსუდაციური პერიკარდიტი – წარმოადგენს მშრალი პერიკარდიტის განვითარების სტადიას. ხშირად ექსუდაციის პირველ ნიშანია ტკივილების გაქრობა პერიკარდის ანთებითი ფურცლების განცალკევების გამო. ვლინდება ქოშინი, რომელიც ძლიერდება მწოლიარე მდგომარეობაში. გულის მიდამო ექსუდატის დიდი რაოდენობის დროს რამდენადმე იბერება, ნაკნთაშუა არეების გადასწორებულია, საძგერი არ პალპირდება. გული მნიშვნელოვნად დიდდება და ღებულობს ტრაპეციის ან მრგვალი გრაფინის ფორმას. რენტგენოსკოპიით კონტურების პულსაცია მცირეა. ტონები და შუილები ძალიან ყრუა (ექსუდაციას გამო); პულსი ხშირია, სუსტი ავსების, არტერიული წნევა დაქვეითებულია; ვენური წნევა თითქმის ყოველთვის მომატებულია, აღინიშნება კისრის ვენების დაბერვა, ასევე პერიფერიულისაც. ეკგ ძირითადად ისეთივეა, როგორიც მშრალი პერიკარდიტის დროს; დამატებითი სიმპტომია მხოლოდ QRS კომპლექსის ვოლტაჟის მნიშვნელოვანი შემცირება. არსებითი დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა აქვს ექოკარდიოგრაფიას, რომელიც ადგენს სითხის არსებობას გულის პერანგში. პერიკარდის ღრუში არსებული სითხე ზღუდავს გულის დიასტოლურ გაფართოებას; სითხის მნიშვნელოვანი დაგროვებისას შესაძლოა გულის ღრუების არასრული ავსება დიასტოლის დროს-ე. წ. ჰიპოდიასტოლია. ეს უკანასკნელი ეწინააღმდეგება სისხლის მიდინებას გულისაკენ, რაც იწვევს შეგუბებას სისხლის მიმოქცევის მცირე, და განსაკუთრებით დიდი წრეში. სისხლის მიმოქცევის ჰიპოდიასტოლური უკმარისობის ნიშანია დეკომპენსაციის განვითარება, მიოკარდის მნიშვნელოვანი დაზიანების გარეშე. რევმატიული პერიკარდიტის შედეგია უმნიშვნელო შეხორცებები ორივე ფურცელს შორის ან შეხორცებები გარეთა ფურცელსა და გარემომცველ ქსოვილებს შორის, რაც ვლინდება მხოლოდ რენტგენოსკოპიით. პერიკარდიტის არსებობა რევმატიზმით დაავადებულებში ხშირად ნიშნავს გულის ყველა შრის დაზიანებას – ე. წ. რევმატიული პანკარდიტი. კანის დაზიანებებიდან პათოგნომურია მრგვალი ერითემა, რომელიც წარმოადგენს ვარდისფერ მრგვალ ელემენტს, არ იწვევს ქავილს, მდებარეობს უპირატესად ხელების, ფეხების შიგა ზედაპირის კანზე, ასევე მუცლზე, კისერსა და ტანზე. იგი ვლინდება მხოლოდ ავადმყოფთა 1-2%-ში. ,,რევმატიული კვანძები“, რომელიც აღწერილია ძველ სახელმძღვანელოებში ამჟამად პრაქტიკულად არ გვხვდება.
რევმატიზმი – ფილტვების დაზიანება
რევმატიული პნევმონიები აღინიშნება საკმაოდ იშვიათად და წარმოიქმნება უკვე განვითარებული დაავადების ფონზე. სიმპტომები ისეთივეა, როგორიც ფილტვების ბანალური ანთების დროს; განმასხვავებელი ნიშნებია ანტიბიოტიკებისადმი რეზისტენტობა და რევმატიზმის საწინააღმდეგო საშუალებების კარგი ეფექტი (ანტიბაქტერიულის გარეშე). მხოლოდ ასეთ პირობებში დიაგნოზი ითვლება დასაბუთებულად. მრავალი თანამედროვე ავტორი ეჭვის ქვეშ აყენებს რევმატიული პნევმონიების არსებობის ფაქტს. რევმატიული პლევრიტი თავისი გამოვლინებებით ასევე არასპეციფიკურია. მისი დიაგნოსტიკა იოლდება რევმატიზმის სხვა ნიშნებთან შერწყმისას. იგი ხშირად არის ორმხრივი და ხასიათდება კარგი შექცევადობით. ექსუდატი რევმატიული პლევრიტის დროს სეროზულ-ფიბროზულია და ყოველთვის სტერილური. რივალტის სინჯი დადებითია; დაავადების დასაწყისში ექსუდატში სჭარბობს ნეიტროფილები, მოგვიანებით-ლიმფოციტები; შესაძლებელია აგრეთვე ერითროციტების შერევა, ენდოთელური უჯრედებისა და ეოზინოფილების. გულის მანკიან ავადმყოფებში სისხლმიმოქცევის უკმარისობის დროს განვითარებული შეგუბებითი ცვლილებები ფილტვებში და ჰიდროთორაქსი ახდენენ ,,რევმატიული“ პნევმონიისა და პლევრიტის სიმულაციას.
რევმატიზმი – თირკმელების დაზიანება
დაავადების მწვავე ფაზაში ვლინდება უმნიშვნელო პროტეინურია და ჰემატურია. საჭმლის მომნელებელი ორგანოების დაზიანება იშვიათია. გასტრიტები და მით უმეტეს კუჭისა და ნაწლავების დაწყლულებები ხშირად შედეგია წამლების ხანგრძლივი მიღებისა, განსაკუთრებით სტეროიდული ჰორმონების. რევმატიზმით დაავადებულ ბავშვებში, ზოგჯერ ვითარდება ძლიერი ტკივილი მუცელში, რომელიც დაკავშირებულია სწრაფად შექცევად ალერგიულ პერიტონიტთან. ტკივილი შესაძლოა იყოს ძალიან ძლიერი, და ერთვის რა მას შჩოტკინ-ბლუმბერგის დადებით სიმპტომი, საფუძველს იძლევა ვიფიქროთ მუცლის ღრუს მწვავე ქირურგიული დაავადების არსებობაზე. განმასხვავებელი ნიშანია ტკივილის გაფანტული ხასიათი, მისი შერწყმა რევმატიზმის სხვა ნიშნებთან, რევმატიზმის საწინააღმდეგო თერაპიის ძალიან სწრაფი ეფექტი; ხშირად ტკივილი ხანმოკლე დროის შემდეგ დამოუკიდებლად გაივლის. ნევრული სისტემისა და გრძნობის ორგანოების ცვლილებები. მცირე ქორეა, რევმატიზმის ტიპიური ,,ნერვული ფორმა“, გვხვდება უპირატესად ბავშვებში, განსაკუთრებით გოგონებში. იგი ვლინდება ემოციური ლაბილობით, კუნთოვანი ჰიპოტონიითა და სხეულის, კიდურებისა და მიმიკური მუსკულატურის უნებლიე მოძრაობებით. მცრიე ქორეა შესაძლოა მიმდინარეობდეს რეციდივებით, თუმცა 17-18 წლის ასაკში იგი თითქმის ყოველთვის გაივლის. ამ ფორმის თავისებურებაა გულის შედარებით უმნიშვნელო დაზიანება და რევმატიზმის აქტიურობის ლაბორატორიული მაჩვენებლების უმნიშვნელო გამოხატულება. ცენტრალური ნერვული სისტემის მწვავე რევმატიული დაზიანება, რომელიც მიმდინარეობს ენცეფალიტის ან მენინგიტის ტიპით, საკმაოდ იშვიათია. იგი წარმოადგენს მხოლოდ გენერალიზებული რევმატიული ვასკულიტის გამოვლინებას, რომელიც თითქმის აღარ გვხვდება დღესდღეობით, და ყოველთვის შერწყმულია რევმატიზმის სხვა ნიშნებთან. საკუთრივ რევმატიული პლექსიტების, რადიკულიტებისა და ნევრიტების არსებობა დადასტურებული არ არის.
რევმატიზმი – ლაბორატორიული მონაცემები
მწვავე რევმატიზმის დროს აღინიშნება ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი, მარცხნივ გადახრით, თრომბოციტოზი, ედს-ის ზრდა 40-60 მმ/სთ-მდე. ქრონიკული მიმდინარეობისას ამ მაჩვენებლების ცვლილება იმდენად გამოხატული არ არის, იშვიათად ვითარდება ანემია. დამახასიათებელია ანტისტრეპტოკოკური ანტისხეულების ტიტრის ზრდა: ანტისტრეპტოჰიალურონიდაზის და ანტისტრეპტოკინაზას 1:300, ანტისტრეპტოლიზინის 1:250. ანტისტრეპტოკოკური ანტისხეულების ტიტრების მაჩვენებელი და მათი დინამიკა ვერ ასახავს რევმატიზმის აქტიურობის ხარისხს. გარდა ამისა, რევმატიზმის ქრონიკული ფორმების დროს სტრეპტოკოკური ინფექციის ნიშნები საერთოდ არ აღინიშნება. რევმატიული პროცესის აქტიურობის ყველა ცნობილი ბიოქიმიური მაჩვენებლები არასპეციფიკურია და გამოუსადეგარია ნოზოლოგიური დაგნოსტიკისათვის. მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც რევმატიზმის დიაგნოზი დასაბუთებულია კლინიკურ-ინსტრუმენტული მონაცემებით, ამ მაჩვენებლების კომპლექსი საკმაოდ სასარგებლო ხდება დაავადების აქტიურობის ხარისხზე მსჯელობისათვის. ამ მაჩვენებლებს მიეკუთვნება პლაზმის ფიბრინოგენის დონის მომატება 4გ/ლ-ზე ზევით, ალფა-გლობულინებისა 10%-ზე ზევით, გამა-გლობულინების 20%-ზე ზევით, ჰექსოზების 1,25 გმ, ცერულოპლაზმინის 9,25 გმ, სისხლში С-რეაქტიული ცილის გაჩენა. რევმატიზმის კლასიფიკაცია და მისი მიმდინარეობის თავისებურებები. თანამედროვე კლასიფიკაციის მიხედვით აუცილებელია გამოიყოს დაავადების არააქტიური და აქტიური ფაზები. აქტიურობა შესაძლოა იყოს მინიმალური (პირველი ხარისხი), საშუალო (მეორე ხარისხი) და მაქსიმალური (მესამე ხარისხი). კლასიფიკაციას ატარებენ აგრეთვე აქტიური რევმატიული პროცესის ლოკალიზაციის (კარდიტი, ართრიტი, ქორეა და ა. შ.), რეზიდუალური მოვლენების ხასიათის (მიოკარდიოსკლეროზი და სხვ.), სისხლის მიმოქცევის მდგომარეობისა და დაავადების მიმდინარეობის მიხედვით. გამოყოფენ რევმატიზმის მწვავე, ქვემწვავე, გახანგრძლივებულ, უწყვეტად მორეციდივე და ლატენტურ (კლინიკურად უსიმპტომო) მიმდინარეობას.
რევმატიზმი – დიაგნოზი
რევატიზმის დიაგნოსტიკის სპეციფიკური მეთოდი არ არსებობს. ამავე დროს დაავადების გაშლილი სურათის დროს დიაგნოზის დადგენა რთული არ არის. რევმატიზმის დიაგნოსტიკის საერთაშორისო სისტემაა ჯონსის კრიტერიუმები. გამოყოფენ დიდ დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებს – კარდიტი, პოლიართრიტი, ქორეა, მრგვალი ერითემა, რევმატიული კვანძები, და მცირე კრიტერიუმებს – ცხელება, ართრალგიები, ადრე გადატანილი რევმატიზმი ან გულის რევმატიული მანკების არსებობა, ედსის მომატება ან დადებითი С-რეაქტიული ცილა, ეკგ-ზე Р – Q ინტერვალის გახანგრძლივება. დიაგნოზი უტყუარია თუკი პაციენტს აქვს ორი დიდი კრიტერიუმი და ერთი მცირე, ან ერთი დიდი და ორი მცირე კრიტერიუმი, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხევაში, თუკი ერთდროულად არსებობს წინამორბედი სტრეპტოკოკური ინფექციის შემდეგი ნიშნები: გადატანილი ქუნთრუშა (რომელიც წარმოადგენს სტრეპტოკოკურ დაავადებას); А ჯგუფის სტრეპტოკოკის ამოთესვა ხახის ლორწოვანიდან; О ანტისტრეპტოლიზინის, ან სხვა სტრეპტოკოკური ანტისხეულების მაღალი ტიტრი, დიდ კრიტერიუმებს შორის კარდიტის დიაგნოზი მოითხოვს ობიექტური ნიშნების არსებობას. მას მიეკუთვნება ქოშინი, გულის საზღვრების გაფართოება, მკაფიო სისტოლური შუილის გაჩენა გულის მწვერვალზე ან მიტრალური სარქვლის პროექციაზე, ნაზი მეზოდიასტოლური შუილი, ამავე მიდამოში ან პროტოდიასტოლური შუილი აორტაზე, პერიკარდის ხახუნი, ეკგ-ს დინამიკური და ზომიერი ცვლილებები, კერძოდ ატრიოვენტრიკულური ბლოკადა. გულის ტონების მნიშვნელოვანი მოყრუება, გამოხატული კარდიალგია და რითმის დარღვევა დამახასიათებელი არ არის. სუბიექტური დარღვევები და ანამნეზური მონაცემებით დიაგნოზის დადგენა საფუძველს მოკლებულია. მომატებული ტემპერატურის შერწყმა ნორმალურ ედს-თან პრაქტიკულად გამორიცხავს აქტიური რევმატიზმის დიაგნოზს. საჭიროა გავითვალისწინოთ, რომ რევმატიზმით დაავადებულებს არ ახასიათებთ ,,დაავადებაში გადავარდნა“, ნევროტიზაცია და სწრაფვა დაწვრილებით და ხატოვნად აღწერონ საკუთარი შეგრძნებები. საჭიროა რევმატიზმის დიფერენცირება ალერგიული მიოკარდიტისაგან, რომლის თავისებურებაა ხშირი დისოციაცია გულის გამოხატულ ცვლილებებთან და არც თუ ისე შეცვლილ (ხშირად ნორმალურ) ლაბორატორიულ ნიშნებთან (ედსი, გლობულინები, ფიბრინოგენი და სხვ.); ამასთან, ალერგიული მიოკარდიტის დროს გულის მანკები არასოდეს არ წარმოიქმნება. ფუნქციონალური კარდიოპათიით დაავადებულებისათვის დამახასიათებელია ჩივილების ემოციური შეფერვა, მათი მრავალფეროვნება; განსაკუთრებით ხშირია ჩივილები გულის არეში მუდმივ ტკივილზე, რომელიც დამახასიათებელი არ არის რევმატიზმისათვის, არასოდეს არ აღინიშნება გულის ორგანული დაზიანების დამადასტურებელი ნიშნები, ლაბორატორიული მონაცემები ნორმის ფარგლებშია. პროგნოზი. უშუალოდ რევმატიზმის დროს სიცოცხლისათვის საფრთხე საკმაოდ იშვიათია და აღინიშნება მხოლოდ ბავშვთა ასაკში დიფუზურ მიოკარდიტთან დაკავშირებით. მოზრდილებში სახსროვანი და კანის ფორმები მიმდინარეობს შედარებით კეთილსაიმედოდ. ქორეა უფრო ხშირად შერწყმულია გულის ნაკლებ ცვლილებებთან. რევმატიზმის დროს პროგნოზს ძირითადად განსაზღვრავს გულის მდგომარეობა. ერთ-ერთი მთავარი პროგნოზული კრიტერიუმია რევმოკარდიტის სიმპტომების შექცევადობის ხარისხი. უწყვეტად მორეციდივე რევმოკარდიტები ყველაზე უფრო არაკეთილსაიმედოა. გვიან დაწყებული მკურნალობის დროს მანკების ჩამოყალიბების ალბათობა მატულობს. ბავშვებში რევმატიზმი მიმდინარობს შედარებით მძიმედ და ხშირად იწვევს მყარ სარქვლოვან ცვლილებებს. პირველადი დაავადების დროს 25 წლის ზევით პროცესი მიმდინარეობს კეთილსაიმედოდ, გულის მანკი წარმოიქმნება საკმაოდ იშვიათად. თუკი პირველადი რევმატიზმი მიმდინარეობდა რევმოკარდიტის გამოხატული ნიშნების გარეშე, ან თუკი ეს უკანასკნელი სრულად შექცვადია, მაშინ შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ შემდგომი რეციდივები ასევე არ გამოიწვევს სარქვლოვანი მანკის ფორმირებას. თუკი კონკრეტული მანკის დიაგნოზის დადგენიდან გავიდა 3 წელი, მაშინ ალბათობა ახალი მანკის ფორმირებისა დიდი არ არის, მიუხედავად რევმატიზმის აქტიურობის შენარჩუნებისა.
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით. სარედაქციო კოლეგია: ჭუმბურიძე ვახტანგ, კორძაია დიმიტრი, მალაზონია მარინა, ვაჭარაძე კახა, ტყეშელაშვილი ბესარიონ.
- Большая медицинская энциклопедия; Москва, издательство ,,Советская энциклопедия” – 1988