მწვავე პანკრეატიტი

მწვავე პანკრეატიტი acute pancreatitis

არჩილ შენგელიალალი დათეშიძე

მწვავე პანკრეატიტი – დაავადება, რომელსაც საფუძვლად უდევს კუჭქვეშა ჯირკვლის ავტოლიზი, რომელიც განპირობებულია ფერმენტთა აქტივაციით.

 

მწვავე პანკრეატიტიეტიოლოგია. მწვავე პანკრეატიტის მიზეზები შესაძლოა იყოს ალკოჰოლი, მეტისმეტად ცხიმიანი პროდუქტების მიღება, ასევე ქოლეცისტიტი და ქოლედოქოლითიაზი, თორმეტგოჯა ნაწლავის დივერტიკულიტები და სხვ.

მწვავე პანკრეატიტიპათოგენეზი. კუჭქვეშა ჯირკვლის სადინრებში წნევის მომატების შედეგად ხდება უჯრედების დაზიანება, ციტოკინაზა ააქტიურებს ტრიფსინოგენს, რომელიც გადადის ტრიფსინში. ეს უკანასკნელი წარმოადგენს პროენზიმების უდიდესი ნაწილის აქტივატორს: ქიმოტროფსინის, ელასტაზის, კოლაგენაზის, ფოსფოლიპიდაზა А-ს. სწორედ ფოსფოლიპიდაზა А ანთავისუფლებს უჯრედული მემბრანების ფოსფოლიპიდებიდან ლიზოლეციტინსა და ლიზოკეფალინს, რომელთაც გააჩნიათ ძლიერი ციტოტოქსიკური მოქმედება. ტრიფსინი გამოყოფს ასევე ქსოვილებისა და სისხლის კინინოგენიდან პოლიპეპტიდებსა და ქინინებს. აქტივირებული ქინინები იწვევენ ტკივილსა და გენერალიზებულ ვაზოდილატაციას, რომელიც წარმოადგენს ჰიპოვოლემიური შოკის ერთ – ერთ მიზეზს. აქტიური ლიპაზები, ხლეჩენ რა უჯრედულ ცხიმებს გლიცერინად და ნაღვლის მჟავებად, იწვევენ მძიმე დისტორფიული ცვლილებების განვითარებას ქსოვილებში, ხელს უწყობენ ცხიმოვანი ნეკროზის კერების წარმოქმნას უშუალოდ ჯირკვლის ქსოვილში, ასევე მისგან დაცილებულ ქსოვილებსა და ორგანოებში. აქტიური კინინები იწვევენ კაპილარების განვლადობის მკვეთრ მომატებას, სტაზს, მიკროცირკულაციის  მოშლას, იშემიას, ჰიპოქსიას, აციდოზს, ჰემოკოაგულაციის დარღვევებს დისემინირებულ სისხლძარღვშიგა შედედებითა და შემდგომი კოაგულოპათიით.

მწვავე პანკრეატიტისიმპტომები, მიმდინარეობა. ხშირად ავადდებიან ქალები 30-60 წლის ასაკში. დაავადება ხშირად იწყება ნოყიერი საკვების მიღების შემდეგ. უეცრად წარმოიქმნება ტკივილი, ხშირად ინტენსიური. ტკივილის ლოკალიზაცია მრავალფეროვანია და დამოკიდებულია კუჭქვეშა ჯირკვლის ცვლილებების ძირითად ლოკალიზაციაზე: ეპიგასტრიუმი, ნეკნქვეშა არე; ხშირად ტკივილს აქვს სარტყლისებრი ხასიათი. დამახასიათებელია შეუჩერებელი ღებინება, რომელიც შვებას არ იძლევა. დაავადების დასაწყისში ტემპერატურა ნორმალური ან სუბფებრილურია. სხეულის მდებარეობა იძულებითია – ფეხების მოხრილი და მუცელთანაა მიტანილი.  აღინიშნება კანის ციანოზი, ტაქიკარდია, არტერიული წნევის დაქვეითება. ზოგჯერ ვლინდება შემოსაზღვრული ციანოზი მუცლის გვერდით ნაწილებში (გრეი ტერნერის სიმპტომი) ან ჭიპის არეში (კულენის სიმპტომი); ენა თეთრი ნადებითაა დაფარული, მშრალია, მუცელი რამდენადმე შებერილია. დაავადების დასაწყისში მუცელი რბილია, შესაძლებელია  კუნთების მცირედი დაჭიმვა ეპიგასტრიუმში და მტკივნეულობა კუჭქვეშა ჯირკვლის გასწვრივ. საკმაოდ ხშირია ტკივილი მარცხნივ ნეკნ-ხერხემლის კუთხეში (მეიო-რობსონის სინდრომი). პერიტონეუმის გაღიზიანების სიმპტომები დადებითი ხდება პანკრეონეკროზის განვითარების დროს (ფერმენტაციული პერიტონიტი) ან ჩირქოვანი გართულებების დროს. სისხლში ვლინდება მაღალი ლეიკოციტოზი ფორმულის მარცხნივ გადახრით, ჰემატოკრიტის მომატება (გაუწყლოვნება) ამილაზას მომატება (დიასტაზის). ამილაზას მკვეთრი დაქვეითება ავადმყოფის მდგომარეობის გაუარესებასთან ერთად, მიუთითებს პანკრეონეკროზის განვითარებაზე. ავადმყოფთა 10-20%-ს უვითარდება ღვიძლ-თირკმლის უკმარისობა. ცუდი პროგნოზული ნიშანია შაქრის დონის მომატება სისხლში და შარდში, კალციუმის დაქვეითება შრატში ნორმის ქვევით. რენტგენოლოგიურად ვლიდება დიაფრაგმის მარცხენა გუმბათის მაღლა დგომა, პლევრის ღრუში შესაძლებელია გამოვლინდეს სითხის დონე, ფილტვებში – ატელექტაზები. მუცლის ღრუს ორგანოების მიმოხილვითი რენტგენოლოგიური გამოკვლევით აღინიშნება ნაწლავთა პარალიზური გაუვალობის ნიშნები. დიაგნოზი ეყრდნობა ანამნეზის, ულტრაბგერითი გამოკვლევების, ლაპარასკოპიის, კომპიუტერული ტომოგრაფიის მონაცემებს.

მწვავე პანკრეატიტიმკურნალობა. ტარდება კომპლექსური თერაპია: ბრძოლა ტკივილთან და ფერმენტულ ტოქსემიასთან, ჰიდროიონური დარღვევების, მჟავა-ტუტოვანი მდგომარეობის კორექცია. პროფილაქტიკისა და მეორადი ანთებითი ცვლილებების სამკურნალოდ ინიშნება მოქმედების ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები.

მწვავე პანკრეატიტიგართულებები. ხშირი გართულებებია ბადექონის აბსცესის ფორმირება. ფერმენტული ტოქსემიის ჩაცხრომის შემდეგ ავადმყოფის მდგომარეობა კვლავ უარესდება: აღინიშნება მაღალი ტემპერატურა, ტკივილების გაძლიერება; მუცელი რბილია, მტკივნეულია ეპიგასტრიუმი და წელის არე, ხშირად  პალპირდება ინფილტრატი აბსცესის ლოკალიზაციის შესაბამისად. მკურნალობა ოპერაციულია – აბსცესის გახსნა და დრენირება. სხვა გართულებებია: სისხლდენა, სეფსისი, შოკი, პლევროპულმონური სიდრომი, ნაღვლის საერთო სადინრის გაჭყლეტა მექანიკური სიყვითლის განვითარებით, პერიტონიტი.

კუჭქვეშა ჯირკვლის ფსევდოცისტა წარმოადგენს მწვავე პანკრეატიტის გვიანდელ გართულებას.

კუჭქვეშა ჯირკვლის ფსევდოცისტა – სიმპტომები: სიმძიმის გრძნობა და ტკივილი მუცელში, მუცლის ზომების გადიდება, თვალით ხილული, პალპაციით მკვრივი და პრაქტიკულად უძრავი, უმტკივნეულო წარმონაქმნი; ტემპერატურა ნორმალურია, თუკი არ მოხდა ცისტის დაჩირქება.

კუჭქვეშა ჯირკვლის ფსევდოცისტა – მკურნალობა ოპერაციულია. ცისტის ამოღება იშვიათად ხერხდება მეზობელ ორგანოებთან შეხორცების გამო; პროგნოზი კეთილსაიმედოა.

ფარმაკოთერაპია და პრეპარატები: ფარმაცევტული ფირმების წარმომადგენლებს შეუძლიათ ინფორმაცია მოგვაწოდონ ელფოსტაზე mpifarm@gmail.com

ფიტოთერაპია: იხილეთ კლინიკური და ემპირიული ფიტოთერაპია

ვის მივმართოთ – იხ. მედიკოსთა პერსონალური გვერდები

თემატურად მომიჯნავე სტატიები

საავტორო უფლებები და რეკლამა პოსტ-სტატიაზე: მასალა წარმოადგენს “არჩილ შენგელიას და ლალი დათეშიძის სამედიცინო ენციკლოპედიის” ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. სტატიის გამოყენებისათვის, აგრეთვე მასზე ბანერის განსათავსებლად მიმართეთ mpifarm@gmail.com

ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება

  1. გაფრთხილება
  2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
  3. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით. სარედაქციო კოლეგია: ჭუმბურიძე ვახტანგ, კორძაია დიმიტრი, მალაზონია მარინა, ვაჭარაძე კახა, ტყეშელაშვილი ბესარიონ.
  4. Большая медицинская энциклопедия; Москва, издательство ,,Советская энциклопедия” – 1988

ქირურგიული დაავადებები