ფაღარათი (დიარეა)

ფაღარათი (დიარეა) diarrhea

ფაღარათი (დიარეა) – (ძველბერძნული) διάρροια)  თხიერი განავლის გახშირებული გამოყოფა (დღეში 2 – ჯერ მეტად). ფაღარათი (დიარეა)  დაკავშირებულია ნაწლავის შიგთავსის დაჩქარებული გადაადგილებასთან მისი პერისტალტიკის გაძლიერების შედეგად, მსხვილ ნაწლავში წყლის შეწოვის დარღვევასთან და ნაწლავის კედლის მიერ ანთებითი სეკრეტის ან ტრანსუდატის გამოყოფასთან. დიარეას, ანუ ფაღარათს ხალხში არასწორად  “კუჭის აშლას” უწოდებენ. სინამდვილეში იგი ნაწლავების მოქმედების «აშლაა» (დარღვევაა).

ფაღარათის გამომწვევი მიზეზები  (პოპულარული აღწერა)

ფაღარათი (დიარეა) მრავალმა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს. მათ შორის ყველაზე ხშირია ცხრილში მოცემული მიზეზები.

ბაქტერიები დაბინძურებული წყლით, საკვებით, ხელებით ან ჭურჭლით, ორგანიზმში ხვდება კამპილობაქტერია, სალმონელა, შიგელა, ეშერიხია კოლი და სხვა ბაქტერიები, რომლებიც იწვევენ ფაღარათს (დიარეას).
ვირუსები ფაღარათის გამომწვევი შეიძლება იყოს როტავირუსი, ციტომეგალოვირუსი, ჰერპესის ვირუსი, ჰეპატიტის ვირუსები და სხვ.
პარაზიტები დაბინძურებული წყლით, საკვებით, ხელებით ან ჭურჭლით, ორგანიზმში ხვდება  ლამბლიები, ამება, ჰელმინთები (ნაწლავური ჭიები), რომლებიც იწვევენ ფაღარათს (დიარეას)
საკვების აუტანლობა ზოგიერთი ინდივიდი ვერ იტანს საკვების გარკვეულ ჯგუფს. მათი მიღება დიარეის (ფაღარათის) გამოწვევის მიზეზი ხდება.
რეაქცია მედიკამენტებზე საკმაოდ ხშირად გვევლინება ფაღარათის (დიარეის) გამომწვევ  მიზეზად.
ნაწლავების ქრონიკული დაავადებები უმრავლეს შემთხვევებში ფაღარათი (დიარეა)  წარმოადგენს მწვავე ან ქრონიკული კოლიტისენტერიტის სიმპტომს.
ნაწლავების ფუნქციური დარღვევები მაგალითად, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი, მუცლის ღრუში ჩატარებული სხვადასხვა ოპერაციები და ა.შ. იწვევს ფაღარათს (დიარეას)
ქრონიკული დაავადებები მაგალითად, ტოქსიკური ჩიყვი ხშირად არის ფაღარათის (დიარეის) მიზეზი
მოგზაურობა მოგზაურობას თან ახლავს მიკრობების, ვირუსების, პარაზიტების ორგანზმში მოხვედრის რისკი. გარდა ამისა– ფაღარათი (დიარეა) შეიძლება გამოიწვიოს მიუჩვეველმა წყალმა, საკვებმა, ჰაერმა და სხვა. ამ ტიპის დიარეას მოგზაურთა ფაღარათად  (დიარეად)  მოიხსენიებენ.

განავლის ნორმა [4]

მოზრდილთათვის ნორმად ითვლება: განავლის სადღეღამისო რაოდენობა- 300 გრამამდე, კონსისტენცია- სქელი ფაფისებური, ნაწლავების მოქმედების სიხშირე- 1-3-ჯერ დღეში. ჩვილი ბავშვებისათვის ნაწლავების მოქმედების სიხშირეც და განავლის კონსისტენციაც დამოკიდებულია კვებაზე და ხშირად იცვლება საკვების დამატებისას, შეცვლისას და ა.შ. 2 წელზე მეტი ასაკის ბავშვებისათვის განავლის სადღეღამისო რაოდენობა დაახლოებით 100-200 გრამამდეა, კონსისტენცია- საშუალო სისქის ფაფისებური, სიხშირე- 1-3-ჯერ დღეში.

დიარეას ძირითადი ნიშნებია: [4]

  • მოვლითი ხასიათის ტკივილი მუცელში;
  • მუცლის შებერვა;
  • ნაწლავების მოქმედების ხშირი, ძნელად მოსათმენი მოთხოვნილება.

ფაღარათის (დიარეის) მიზეზიდან გამომდინარე, შეიძლება სხვა ნიშნებიც გამოვლინდეს:

  • ცხელება;
  • ლორწოიანი, ჩირქიანი და/ან სისხლიანი განავალი;
  • გულისრევა, ღებინება.

დიარეა შეიძლება იყოს მწვავე – 3 კვირაზე ნაკლები ხანგრძლივობის და ქრონიკული- 3 კვირაზე მეტი ხანგრძლივობის. მწვავე დიარეა ვითარდება ინფექციის ფონზე, ხოლო ქრონიკული- კუჭ-ნაწლავის ქრონიკული დაავადებების ფონზე.
რიგ შემთხვევებში, დიარეამ შეიძლება მკურნალობის გარეშე, თავისით გაიაროს, თუმცა არც თუ იშვიათია გართულებები. ამიტომ, მკურნალობა ექიმის დანიშნულებით უნდა ჩატარდეს.
დიარეის ერთ-ერთი საშიში გართულებაა ავადმყოფის მიერ სითხის ჭარბად დაკარგვა- გაუწყლოება ანუ დეჰიდრატაცია.

ფაღარათის (დიარეის) სამეცნიერო კლასიფიკაცია გამომწვევი მიზეზების მიხედვით

ინფექციური ფაღარათები ინფექციური ფაღარათები აღინიშნება დიზენტერიისსალმონელოზისკვებითი ტოქსიკოინფექციების, ვირუსული დაავადებების, ამებიაზის და სხვ. დროს.
ალიმენტური ფაღარათი ალიმენტური ფაღარათი შესაძლოა გამოწვეული იყოს არასწორი კვებით, ან ამა თუ იმ საკვები პროდუქტისადმი ალერგიით.
დისპეფსიური ფაღარათები (დიარეა) დისპეფსიური ფაღარათები (დიარეა) აღინიშნება საკვები მასების გადამუშავების მოშლისას, რაც გამოწვეულია კუჭის სეკრეტორული და  კუჭქვეშა ჯირკვლის ან წვრილი ნაწლავის მიერ ზოგიერთი ფერმენტის უკმარისობით.
დისპეფსიური ფაღარათები (დიარეა) დისპეფსიური ფაღარათები (დიარეა) თან ახლავს ურემიას, ვერცხილსწყლით, დარიშხანით მოწამვლას.
მედიკამენტოზური ფაღარათები (დიარეა) მედიკამენტოზური ფაღარათები (დიარეა)  შესაძლოა შედეგი იყოს ნაწლავის ფიზიოლოგიური მიკროფლორის დათრგუნვისა და დისბაქტერიოზის განვითარების.
ნევროგენური ფაღარათები(დიარეა) ნევროგენური ფაღარათები(დიარეა) აღინიშნება ნაწლავის მოტორული ფუნქციის ნერვული რეგულაციის მოშლისას. დეფეკაციის სიხშირე სხვადასხვაგვარია, განავალი – წყლიანი ან ფაფისებურია. მაგალითად, დიზენტერიის დროს განავალს აქვს თავდაპირველად მკვრივი კონსისტენცია, შემდეგ ხდება თხიერი, მცირე რაოდენობის, ჩნდება ლორწო და სისხლი; ამებიაზის დროს – შეიცავს მინისებრ ლორწოსა და სისხლს, ზოგჯერ სისხლით გაჟღენთილია ლორწო და განავალი ღებულობს მალინისებრი ჟელეს სახეს.

ფაღარათის (დიარეის)   მიმდინარეობა

ფაღარათის (დიარეის)   დროს შესაძლოა აღინიშნებოდეს ტკივილი მუცელში, ყურყური, მუცლის შებერვა, ტენეზმები. მსუბუქი და ხანმოკლე ფაღარათები მცირედ ზეგავლენას ახდენს ავადმყოფის მდგომარეობაზე, მძიმე და ქრონიკული ფაღარათები  იწვევენ ავადმყოფის გამოფიტვას, ჰიპოვიტამინოზებს, გამოხატულ ცვლილებებს ორგანოებში.

ფაღარათის (დიარეის)    მიზეზების დადგენა

ფაღარათის მიზეზის დასადგენად ატარებენ კოპროლოგიურ და ბაქტერიოლოგიურ გამოკვლევას. ფაღარათის (დიარეის)   სიმძიმეზე მსჯელობა შეიძლება ნაწლავში კარბოლენის პასაჟის ან ბარიუმის სულფატის გადადგილების სიჩქარის მიხედვით, რენტგენოლოგიური გამოკვლევით. ქოლერაზე, სალმონელოზზე, კვებით ტოქსიკოინფექციაზე ეჭვისას ავადმყოფები საჭიროებენ დაუყონებლივ ჰოსპიტალიზაციას ინფექციურ განყოფილებაში.

ფაღარათის (დიარეის) მკურნალობა

მიმართულია მიზეზების აღკვეთისაკენ, რომელმაც გამოიწვია ფაღარათი. მაგალითად, ჰიპოვიტამინოზების დროს პარენტერალურად შეჰყავთ შესაბამისი ვიტამინები, კუჭის აქილიის დროს ინიშნება კუჭის წვენი ან მისი შემცვლელები, კუჭქვეშა ჯირკვლის უკმარისობისას – პანკრეატინი ან პანზინორმი, ფესტალი და სხვ. ფაღარათის (დიარეის), დროს  რომელიც დაკავშირებული არ არის ინფექციასთან, ნაჩვენებია დამზოგავი დიეტა, ხშირი, ულუფებად კვება, საკვების კარგად დაღეჭვა.

ვირუსული ფაღარათი (დიარეა)

განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს თანამედროვე საექიმო პრაქტიკაში. წამყვანი ეტიოლოგიური ფაქტორია როტავირუსი.  მოზრდილებში როტავირუსი ხშირად ხდება გასტროენტერიტის  გამოწვევი. როტავირუსული ინფექციის ლატენტური პერიოდი ერთიდან რამდენიმე დღემდეა. ვირუსული გასტროენტერიტის დასაწყისი მწვავეა – იწყება ღებინებით, ბავშვებში საკმაოდ გამოხატულია; შემდეგში ვითარდება ფაღარათი, ასევე ინფექციის ზოგადი სიმპტომები: თავის ტკივილი, ცხელება, მაგრამ ეს მოვლენები, როგორც წესი გამოხატულია ზომიერად. მუცელში ტკივილები დამახასიათებელი არ არის ვირუსული გასტროენტერიტისათვის. ფაღარათს აქვს წყლიანი ხასიათი, დაკარგული სითხე შეიცავს მცირე რაოდენობის ცილას, მაგრამ დიდი რაოდენობით მარილებს. ეს სურათი მოგვაგონებს სეკრეტორულ ფაღარათს, რომელიც გამოწვეულიაქოლერის ვიბრიონით ან ნაწლავის ჩხირის ენტეროტოქსინებით; მან შეიძლება გამოიწვიოს სითხის მასიური დაკარგვა, საათში 1 ლ – მდე მოზრდილებში. ვირუსული ფაღარათის დროს მსხვილი ნაწლავი არ ზიანდება და განავალში არ არის ლეიკოციტები; ვირუსული ფაღარათი მოზრდილებში გრძელდება 1 – 3 დღე, ბავშვებში ორჯერ მეტად. გამოხატულმადეჰიდრატაციამ შესაძლოა გარკვეული საფრთხე შეუქმნას ავადმყოფის სიცოცხლეს. თერაპია ითვალისწინებს დაკარგული სითხის შევსებას. ეს შევსება შესაძლებელია მოხდეს ინფუზურად, ასევე შიგნით მიღებით. სითხის რაოდენობამ უნდა შეადგინოს 1,5 ლ განავლის 1 ლ – ზე, მაგრამ ძირითადი მაჩვენებელს წარმოადგენს კანის, ლორწოვანი გარსების სისხლძარღვების ხილული ავსება.

სხვა პოსტები თემაზე ფაღარათი (დიარეა)

  • ქრონიკული ფაღარათი (დიარეა);
  • ფაღარათის (დიარეა)  პროფილაქტიკა;
  • ფაღარათის(დიარეა)  მკურნალობა;
  • ფაღარათი (დიარეა) ჩვილ ბავშვებში;
  • ფაღარათი (დიარეა) ორსულებში;
  • ფაღარათი (დიარეა) ოპერაციების შემდეგ;
  • ფაღარათი (დიარეა) მწოლიარეებში;
  • ფაღარათი (დიარეა) მეძუძურ ქალებში;
  • ფაღარათი (დიარეა) ბავშვებში;
  • დიეტა და ფაღარათი (დიარეა);
  • ფაღარათი (დიარეა)  მოხუცებში;
  • ფაღარათი (დიარეა) მოგზაურობისას;
  • ფაღარათის (დიარეის ) საწინააღმდეგო ბუნებრივი საშუალებები

საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებები

http://genesis.ge/brochure20/brochure20.htm დიარეა. ბროშურა მომზადებულია «NOVIB»-ის – «ნიდერლანდების ორგანიზაცია საერთაშორისო განვითარების თანამშრომლობისათვის» დაფინანსებით.


ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება

  • გაფრთხილება
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.