ტრავმული ამპუტაცია traumatic amputation
ტრავმული ამპუტაცია – კიდურის მთლიანი ან მისი ნაწილობრივი მოწყვეტა მექანიკური ძალით. განასხვავებენ სრულ და არასრულ ტრავმულ ამპუტაციას. არასრული ამპუტაციის დროს კიდურის მოწყვეტილი ნაწილი რჩება კანის, კუნთის ან მყესის ნაჭრის ტაკვით. ტრავმული ამპუტაცია წარმოიქმნება ხშირად ე. წ. რელსური ტრავმის დროს. სხვა მიზეზები შესაძლოა იყოს კიდურის გაჭიმვა მოძრავი მექანიზმით, ან მასზე დიდი ტვირთის დაცემა; ტრავმული ამპუტაციები ხშირია ომის პერიოდში ნაღმზე აფეთქებების დროს. ტრავმისადმი განსაკუთრებით რეზისტენტულია კანი და ძვალი. ტაკვის კანი ხშირად აშრევებულია ჭრილობიდან პროქსიმალურად. მოწყვეტისათვის დამახასიათებელია სეგმენტების ელემენტების მოცილება სხვადასხვა დონეებზე: მაგალითად ნერვების, სისხლძარღვების ტაკვი შესაძლებელია მდებარეობდეს ჭრილობიდან მნიშვნელოვნად პროქსიმალურად. ტაკვის გაჭიმული ან გაჭყლეტილი მაგისტრალური სისხლძარღვები, როგორც წესი, თრომბირებულია, სისხლმდენია მხოლოდ კუნთოვანი ტოტები და ძვლის სისხლძარღვები. ტაკვის ჭრილობა, როგორც წესი, ძლიერ დაბინძურებულია.
ტრავმული ამპუტაცია – გართულებები. განსაკუთრებით ხშირი და საშიში გართულებაა ტრავმული შოკი. იგი მით უფრო მძიმეა, რაც უფრო პროქსიმალურადაა ტრავმული ამპუტაცია. განსაკუთრებით მძიმე შეუქცევადი შოკი წარმოიქმნება ორივე ბარძაყის ამპუტაციის დროს. შოკის სიმძიმეზე გავლენას ახდენს კიდურისა და შინაგანი ორგანოების სხვა ტრავმები. ამ უკანასკნელის დაზიანება შესაძლებელია დომინირებდეს კლინიკურ სურათში და ხშირად განსაზღვრავს პროგნოზს. სხვა ზოგადი გართულებები (თირკმელების მწვავე უკმარისობა, ცხიმოვანი ემბოლია, თრომბოემბოლია) მჭიდროდაა დაკავშირებული შოკის სიმძიმესთან, მისი მკურნალობის სრულყოფილებასთან და ტრავმის სიმძიმესთან. განსაკუთრებით ხშირია ჩირქოვან-სეპტიკური გართულებები: ჩირქოვან-ნეკროზული პროცესი ტაკვის ჭრილობაში, ოსტეომიელიტი, იშვიათად სეფსისი, ანაერობული ინფექცია ტაკვში, ტეტანუსი.
ტრავმული ამპუტაცია – დიაგნოზი. ფასდება ტრავმის მექანიზმი, მიღებული ტრავმიდან გასული დრო, ზოგადი მდგომარეობის სიმძიმე, სისხლის დანაკარგის საორიენტაციო სიდიდე; ტარდება სხვა შესაძლო გართულებების წინასწარი დიაგნოსტირება. უკანასკნელი განსაკუთრებით აქტუალურია კლინიკური სურათის, შოკის სიმძიმის, ამპუტაციის დონისა და ტაკვის სახის შეუსაბამობისას: კიდურის დისტალური სეგმენტების ტრავმული ამპუტაციის დროს, მძიმე შოკის განვითარება ტაკვის ქსოვილების გასრესის გარეშე, ყოველთვის ბადებს ეჭვს სხვა ლოკალიზაციის დაზიანებების არსებობაზე. თუკი ზოგადი მდგომარეობა ამის საშუალებას იძლევა, აუცილებელია ჩატარდეს ტაკვის რენტგენოგრაფია. პირველი დახმარება გულისხმობს ტრავმირებადი აგენტის მოცილებას, რეანიმაციული ღონისძიებების ჩატარებას გულის ან სუთქვის გაჩერების დროს. შოკისა და სისხლდენის დროს, თუკი არის საშუალება, ტარდება ინტრავენური ინფუზიები პლაზმის შემცვლელებით. სისხლდენას აჩერებენ დამწოლი ნახვევით, მომჭერს იყენებენ მხოლოდ პროფუზული სისხლდენის დროს. შესაძლო რეპლანტაციისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია სასწრაფო ევაკუაცია, ამპუტირებული კიდურის ტრანსპორტირების წესების დაცვა.
ტრავმული ამპუტაცია – მკურნალობა ოპერაციულია. მისი ძირითადი მიზანია – სისხლდენის საბოლოო შეჩერება და სიცოცხლისუუნარო ქსოვილების მოკვეთა. ამასთან, ოპერაციული მკურნალობა ტარდება მხოლოდ ავადმყოფის შოკური მდგომარეობიდან გამოყვანისა და ჰემოდინამიკისა და სუნთქვის სტაბილიზაციის შემდეგ. ოპერაცია, რომელიც ტარდება ნარკოზის ქვეშ, მდგომარეობს კიდურის ამპუტაციაში, რომელიც ტარდება რაც შეიძლება დისტალურად. პროთეზირება შესაძლებელია 2-3 თვის შემდეგ ტაკვის ჭრილობის შეხორცებიდან.
საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის დაავადებები
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.