პლევრიტი pleuritis
პლევრიტი (pleuritis) – პლევრის ანთება მის ზედაპირზე ფიბრინული ნადების წარმოქმნით ან ღრუში ექსუდაციით. ყოველთვის მეორადია და წარმოადგენს მრავალი დაავადების სინდრომს ან გართულებას, მაგრამ გარკვეულ პერიოდში შესაძლოა წინ წამოიწიოს კლინიკურ სურათში, ძირითადი დაავადების შენიღბვით.
პლევრიტი – ეტიოლოგია, პათოგენეზი. ინფექციური პლევრიტების წარმოქმნა განპირობებულია სპეციფიკური და არასპეციფიკური ინფექციის გამომწვევების ზემოქმედებით; გამომწვევები აღწევენ პლევრაში კონტაქტურად, ლიმფოგენურად, ჰემატოგენურად, ასევე პლევრის ღრუს დაზიანების დროს. პლევრიტის განვითარების ხშირი მიზეზია შემაერთებელი ქსოვილის სისტემური დაავადებები (რევმატიზმი, სისტემური წითელი მგლურა და სხვ.); ახალწარმონაქმნები, ფილტვის არტერიების თრომბოზები და თრომბოემბოლიები. პლევრიტების უმრავლესობა ალერგიული ბუნებისაა. ბლასტომატოზური პლევრიტის განვითარებაში დიდი მნიშვნელობა აქვს სიმსივნის მეტასტაზებით ლიმფური კვანძების, ლიმფური და ვენური სისხლძარღვების ბლოკირებას, სიმსივნის ზრდისას მიმდებარე ორგანოებიდან – სეროზული საფარველის დესტრუქციას.
პლევრიტი – სიმპტომები, მიმდინარეობა განისაზღვრება პლევრის ანთების ლოკალიზაციით, გავრცელებით, ხასიათით, მეზობელი ორგანოების ფუნქციის დარღვევებით. პლევრიტების ძირითადი ფორმებია: მშრალი, ან ფიბროზული, ექსუდაციური. ექსუდაციური პლევრიტები, თავის მხრივ იყოფა სეროზულ, სეროზულ – ფიბროზულ, ჩირქოვან, ჰემორაგიულ, ქილეზურ, შერეულ ფორმებად. ექსუდატის ხასიათის მიხედვით შესაძლოა დაზუსტდეს პლევრიტის განვითარების მიზეზი და შერჩეულ იქნას პათოგენეტიკური თერაპია. ასე მაგალითად, მშრალი და სეროზული, სეროზულ – ფიბროზული პლევრიტების მიზეზი ხშირად არის ტუბერკულოზი, პნევმონიები, რევმატიზმი და შემაერთებელი ქსოვილის სხვა სისტემური დაავადებები. ჰემორაგიული პლევრიტები ხშირად ვითარდება ახლწარონაქმნების, თრომბოემბოლიებისა და ფილტვის სისხლძარღვების თრომბოზების, ჰემორაგიული დიათეზების, გრიპის, იშვიათად ტუბერკულოზის, რევმატიზმის დროს. ექსუდატის ლოკალიზაციის მიხედვით განასხვავებენ პარაკოსტალურს, დიაფრაგმულს, პარამედიასტინალურს, წილთაშუას. მშრალი ან ფიბროზული პლევრიტის ძირითადი სიმპტომია ტკივილი გვერდში, რომელიც ძლიერდება ჩასუნთქვის, ხველის დროს.
ტკივილი მცირდება დაზიანებულ მხარეზე წოლისას; აღინიშნება სუნთქვითი მოძრაობის შესამჩნევი შეზღუდვა გულმკერდის შესაბამის ნახევარზე; უცვლელი პერკუტორული ხმიანობის დროს შესაძლოა მოისმინებოდეს შესუსტებული სუნთქვა, პლევრის ხახუნი. სხეულის ტემპერატურა სუბფერილურია, შესაძლოა შემცივნება, ღამით ოფლიანობა, სისუსტე. საკმაოდ ძნელია მშრალი დიაფრაგმული პლევრიტების დიაგნოსტიკა. მათთვის დამახასიათებელია ტკივილი გულმკერდში, ფერდქვეშ, ასევე სლოკინი, ტკივილი მუცელში, მეტეორიზმი, მუცლის კედლების დაჭიმულობა, ტკივილი ყლაპვისას. სუნთქვის ტიპი მკერდისმიერია, გულმკერდის მხოლოდ ზედა ნაწილის მონაწილეობით და ქვედა ნაწილებში ტკივილის გაძლიერებით ღრმა ჩასუნთქვის დროს. ვლინდება ტკივილის წერტილები: მკერ – ლავიწ – დვრილისებრი კუნთის ფეხებს შორის, გულმკერდის პირველ ნეკნთაშუა არეებში, დიაფრაგმის ნეკნებთან მიმაგრების ადგილზე, კისრის პირველის მალების მორჩებზე. დიაფრაგმული პლევრიტების გამოცნობაში გვეხმარება რენტგენოლოგიური კვლევა, რომლის დროსაც ვლინდება დიაფრაგმის ფუნქციონალური დარღვევის ირიბი სიმპტომები: მისი მაღლა დგომა, მოძრაობის შეზღუდვა დაზიანებულ მხარეზე (ვილმსის სიმპტომი). მიმდინარეობა კეთილსაიმედოა, დაავადების ხანგრძლივობაა 10 – 14 დღე, მაგრამ შესაძლოა მშრალი პლევრიტის რეციდივები რამოდენიმე კვირის განმავლობაში, შემდგომი გამოჯანმრთელებით.
ექსუდაციური პლევრიტი. დასაწყისში აღინიშნება ტკივილი გვერდში, სუნთქვითი მოძრაობის შეზღუდვა, პლევრის ხახუნი. ხშირად ვითარდება მშრალი მტანჯველი ხველა; ექსუდატის დაგროვებასთან ერთად ტკივილი გვერდში ქრება, ვლინდება სიმძიმის გრძნობა, მზარდი ქოშინი, ზომიერი ციანოზი, დაზიანებული გვერდის რამდენადმე შეშუპება, ნეკნთაშუა არეების გადასწორება. პერკუსიით ექსუდატის ზევით მოისმინება ყრუ ხმიანობა, სუნთქვა არ ტარდება, ან მნიშვნელოვანად შესუსტებულია; მოყრუების ზევით – ტიმპანური ელფერი, ბრონქული სუნთქვა და წვრილბუშტუკოვანი ხიხინები. პერკუსიით და რენტგენოლოგიური გამოკვლევით შესაძლოა განისაზღვროს ექსუდატის ზედა საზღვრის დამახასიათებელი კონტური. დიდი რაოდენობით ექსუდატი იწვევს შუასაყრის გადანაცვლებას ჯანმრთელ მხარეზე და შინაგანი სუნთქვის ფუნქციის მნიშვნელოვან დარღვევას სუნთქვის მექანიკის დარღვევის ხარჯზე: მცირდება სუნთქვის სიღრმე, იგი ხშირდება, ფუნქციონალური დიაგნოსტიკის მეთოდებით ვლინდება შინაგანი სუნთქვის მაჩვენებლების დაქვეითება. წარმოიქმნება გულ – სისხლძარღვთა სისტემის დარღვევები: გულის წუთმოცულობის შემცირება ვენტილაციური დარღვევების გამო, გულისა და მსხვილი სისხლძარღვების გადანაცვლება მნიშვნელოვანი პლევრული ექსუდატების დროს; ვითარდება კომპენსატორული ტაქიკარდია, არტერიულ წნევა მიდრეკილია დაქვეითებისაკენ. ექსუდაციური პლევრიტებისათვის (განსაკუთრებით ინფექციური ბუნების) დამახასიათებელია სხეულის ფებრილური ტემპერატურა, ინტოქსიკაციის გამოხატული სიმპტომები, ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი, ედსის მომატება. ექსუდატის ხვედრითი წონა 1016 – 1018 – ზე მეტია, მდიდარია უჯრედული ელემენტებით, აქვს დადებითი რივალტის რეაქცია. პლევრიტის სიმსივნური ეტიოლოგია გამოირიცხება ექსუდატის ციტოლოგიური გამოკვლევით. მიმდინარეობა დამოკიდებულია პლევრიტის ეტიოლოგიაზე. ინფექციურ – ალერგიული პლევრიტების დროს, მათ შორის ტუბერკულოზურისა, ექსუდატი შესაძლოა გაიწოვოს 2 – 4 კვირის მანძილზე. შესაძლებელია პლევრულ ღრუში შეხორცებადი პროცესის განვითარებაც, პლევრული ღრუების შეხორცებითა და წილთაშუა ნაპრალების, მასიური შვარტების წარმოქმნით, პლევრის გასქელებით, პლევროპნევმოციროზისა და სუნთქვის უკმარისობის განვითარებით. მკურნალობა კომპლექსურია, მასში შედის ძირითად დაავადებაზე აქტიური ზემოქმედება და პლევრიტის ადრეული ენერგიული მკურნალობა; ექსუდაციური პლევრიტის დროს მკურნალობა ტარდება სტაციონარში.
პლევრიტი – მკურნალობა მოიცავს რამოდენიმე კომპონენტს: 1. ანტიბაქტერიული თერაპია ინფექციურ – ალერგიული პლევრიტების დროს და მიზანმიმართული ქიმიოთერაპია სხვა ეტიოლოგიის პლევრიტების დროს; ანტიბიოტიკები და ქიმიოპრეპარატები შეჰყავთ პარენტერალურად, ჩვენების მიხედვით ინტრაპლევრალურად; 2. პლევრის ღრუს სანაცია ექსუდატის ევაკუაციით, ხოლო აუცილებლობისას – ანტისეპტური ხსნარით მისი დამუშავება. სასწრაფო ევაკუაციის ჩვენებაა: გულისა და მსხვილი სისხლძარღვების გადანაცვლება ჯანმრთელ მხარეზე, გულის ფუნქციის გამოხატული დაზიანებით, ფილტვის კოლაფსი. ჩვენება, რომელიც სასწრაფო არ არის: პლევრიტის დუნე, გახანგრძლივებული მიმდინარეობა, გაწოვის ტენდენციის არარსებობა; 3. მადესენსიბილიზირებელი და ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების დანიშვნა; ტუბერკულოზური და რევმატიული ეტიოლოგიის დროს ეფექტურია პრდნიზოლონი 4. საშუალებები, რომლებიც მიმართულია დამცველობით – იმუნობიოლოგიური რეაქციების მობილიზაციისაკენ: ინდივიდუალური რეჟიმი, რაციონალური ვიტამინიზირებული დიეტა ცილის საკმარისი რაოდენობით, წყლის და სუფრის მარილის შეზღუდვით, პარენტერალურად ასკორბინის მჟავა, B ჯგუფის ვიტამინები, ვენაში პლაზმის შემცვლელების წვეთობრივი შეყვანა, სამკურნალო ფიზკულტურა, ჟანგბადთერაპია, პლევრიტის ჩაცხრომის პერიოდში – მკურნალობის ფიზიკური მეთოდები; 5. სიმპტომატური თერაპია; კარდიოტონური საშუალებები სისხლისმიმოქცევის უკმარისობის დროს; შემდგომში ავადმყოფები იმყოფებიან დაკვირვების ქვეშ 2 – 3 წლის განმავლობაში; გამოირიცხება პროფესიონალური მავნეობა; რეკომენდებულია მაღალკალორიული, ვიტამინიზირებული კვება.
ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
.