დნმ (დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა) – პოლიმერული ნივთიერება, რომელიც შედის უჯრედის ბირთვის ქრომატინის შემადგენლობაში. დნმ ქრომოსომების მთავარი კომპონენტია. უოტსონისა და კრიკის (1953) ჰიპოთეზის მიხედვით, დნმ – ის მაკრომოლეკულებს პარალელურად შეწყვილებული და სპირალურად დახვეული ორი ძაფის სახე აქვს, რომელთაგან თითოეული შედგება ერთმანეთის მონაცვლე დეზოქსირიბოზისა და ფოსფატური ნარჩენების ჯაჭვისაგან. ეს ძაფები შეერთებულია ხარიხებით, რომლებიც შეიცავენ აზოტოვან ფუძეებს (თიმინს, ციტოზინს, ადენინსა და გუანინს).
თითოეული ასეთი ხარიხა შედგება ერთი წყვილი აზოტოვანი ფუძისაგან, სახელდობრ: თიმინისა და ადენინის, ან ციტოზინისა და გუანინისაგან, რომლებიც შეკავშირებული არიან სუსტი წყალბადოვანი კავშირით. კავშირის გაწყვეტის შემთხვევაში ამ შეუღლებულ აზოტოვან ფუძეებს შორის იქმნება დნმ – ის ორი სიგრძივი ნახევარი. ამ უკანასკნელებმა შეიძლება შეასრულონ მატრიცების როლი, შეიერთებენ რა თავისუფალ ნუკლეოტიდებს ისეთივე წესით, როგორითაც დნმ – ის საწყის მოლეკულაში. ამის მეოხებით ხორციელდება დნმ – ის მოლეკულების რედუპლიკაცია.
დნმ – ის რაოდენობა მოცემული სახეობის უჯრედების ბირთვებში მეტ – ნაკლებად მუდმივია. დნმ პასუხისმგებელია მემკვიდრეობითი ინფორმაციის გადაცემაზე. ის უჯრედების მემკვიდრეობის მატერიალური სუბსტრატია. გენეტიკურ კოდს საფუძვლად უდევს აზოტოვანი ფუძეების მონაცვლეობა დნმ – ის მოლეკულაში (იხ. გენები, ქრომოსომები, უჯრედის მემკვიდრეობა, მემკვიდრეობითი ინფორმაციის კოდი). ჰისტოლოგიურ პრეპარატებზე დნმ – ის შემცველი სტრუქტურები იძლევა ფელგენის სპეციფიკურ რეაქციას და შიფის რეაქტივით მოწითალო – იისფრად იღებება. დნმ – ის ძველი სახელწოდებაა თიმონუკლეინის მჟავა, ვინაიდან პირველად ის მკერდუკანა ჯირკვლის (თიმუსის) უჯრედოვანი ბირთვებიდან მიიღო მიშერმა (1869). დნმ – ის ინფორმაციულ – გენეტიკური როლი დაამტკიცეს ევერიმ და მისმა თანამშრომლებმა 1944 წელს.
(ც. გაჩეჩილაძე, ნ. ჩიკვილაძე. ჰისტოლოგიის, ციტოლოგიის და ემბრიოლოგიის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი.”თბ.,”ცოდნა”.2000 წ.)
გაფრთხილება!
ლალი დათეშიძე, არჩილ შენგელია. სამედიცინო ენციკლოპედიური განმარტებითი ლექსიკონი
.