კანის რეტიკულოზი
რა არის კანის რეტიკულოზი?
კანის რეტიკულოზი არის რეტიკულოენდოთელიალური ქსოვილების სისტემური დაავადებების ჯგუფი (ბადურა და შინაგანი გრსების), რომელიც ხასიათდება პათოლოგიურ პროცესში კანისა და ლორწოვანი გარსების ჩართვით. ეს დაავადებები თავად წარმოადგენენ ჰემოდერმიების (ლეიკოზების) შემადგენელ ჯგუფს. კანის რეტიკულოზი შესაძლოა განვითარდეს როგორც პირველადად, ისე მეორადად, მითუმეტეს, რომ შესაძლოა დაიწყოს კანისმხრივი ცვლილებებით შემდგომში პროცესში სისხლწარმომქმნელი ორგანოების ჩართვით, ან კანი ზიანდება მეორადად სისხლწარმომქმნელი ორგანოების დაზიანების შემდეგ.
რა იწვევს კანის რეტიკულოზის პროვიცირებას?
ბოლომდე არაა შესწავლილი კანის რეტიკულოზის მიზეზები და განვითარების მექანიზმები, თუმცა არსებობს რამოდენიმე თეორია ამ საკითხთან დაკავშირებით: ინფექციური თეორია, რომლის მიხედვითაც რეტიკულოზებს მიაკუთვნებენ სიმსივნურ პროცესებს; ქრომოსომული, ვირუსული, თეორიები, რომელიც მნიშვნელობას ანიჭებს ეკზოგენურ და ენდოგენურ ფაქტორებს.
პათოგენეზი. რა ხდება კანის რეტიკულოზის დროს?
გამოყოფილია რეტიკულოჰემობლასტოზების ორი ჯგუფი. თავად ტერმინი მიგვანიშნებს რეტიკულოზების კავშირს სისხლისწარმომქმნელ ორგანოებთან და კანის რეტიკულოჰისტიოციტარულ სისტემასთან.
რეტიკულოჰემობლასტოზების პირველი ჯგუფი ერთიანდება საერთო დასახელების ქვეშ, როგორიცაა ,,კანის ლეიკოზები“ ანუ ,,ჰემოდერმია“. ამავე ჯგუფს მიეკუთვნება მწვავე და ქრონიკული ლეიკოზების დროს გამოვლენილი კანისმხრივი ცვლილებები, ერითრემია, ლიელომური დაავადება. ლეიკოზების დროს, 20-30% შემთხვევებში ადგილი აქვს კანის მხრივ გამოვლენილ პათოლოგიურ ცვლილებებს, რომელიც უხშირესად ვითარდება ლეიკოზებისათვის დამახასიათებელი სისხლის ტიპური ცვლილებების ფონზე და ძირითად დაავადებასთან მიმართებაში მეორადია.
დაავადებათა მეორე ჯგუფი, რომელსაც ეწოდება ,,რეტიკულოდერმია“, მოიცავს რეტიკულოგრანულომატოზების ქვეჯგუფს (სოკოსებური მიკოზი, ლიმფოგრანულომატოზი, სარკოიდოზი) და კანის რეტიკულოზებს (კანის პირველადი რეტიკულოზი, კანის რეტიკულოსარკომატოზი და კაპოშის ანგიორეტიკულოზი). ჩამოთვლილი დაავადებებიდან, თითოეული მათგანი წარმოადგენს დამოუკიდებელ დაავადებას, რადგანაც ყველა მათგანს აქვს მისთვის დამახასიათებელი კლინიკურ-მორფოლოგიური, ციტოლოგიური, ჰისტოქიმიური, იმუნოლოგიური ნიშნები. დერმატოლოგიაში უხშირესად ვხვდებით რეტიკულოზის ჯგუფის შემდეგ დაავადებებს: კანის პირველადი რეტიკულოზი, ჰოტრონის რეტიკულოსარკომატოზი, კაპოშის ანგიორეტიკულოზი ანუ მრავლობითი ჰემორაგიული სარკომა, სოკოსებური მიკოზი, სარკოიდოზი და რგოლისებური გრანულომა.
კანის რეტიკულოზის ნიშნები:
- კანის პირველადი რეტიკულოზი
ეს არის რეტიკულოზის სახე, რომელიც უპირატესად ვითარდება კანზე. დაზიანების კერები სისხლის წარმომქმნელ ორგანოებში ან სხვაგან არ გამოვლინდება, თუმცა ვარაუდი, რომ არსებობს, შესაძლოა გამოვთქვათ ასეთი პაციენტების შემთხვევაში. დაავადება იწყება თანდათანობით კანის საფარველის ნებისმიერ ნაწილზე რეტიკულოზური კერების გაჩენით. კანის პირველადმა რეტიკულოზმა შესაძლოა მოგვაგონოს პარაფსორიაზის ბალთისებური ფორმა ან პაპულოზური ელემენტები. დაავადების ყველა კლინიკური ფორმა ხასიათდება ხანგრძლივ, შედარებით კეთილთვისებიანი მიმდინარეობით (შესაზლოა გრძელდებოდეს წლები და ათწლეულები). ზოგჯერ რემისიის პერიოდებიც მრავალწლიანია.
დაავადება ზოგჯერ მიმდინარეობს ავთვისებიანად. ასეთ შემთხვევებში ავადმყოფებს კანზე უვითარდებათ პაპულური, ბალთისებური და სიმსივნისმაგვარი წარმონაქმნები, რომელიც მიდრეკილია უკუგანვითარებისაკენ. დროთა განმავლობაში დაავადების მიმდინარეობასთან ერთად ადგილი აქვს პროცესში ლიმფური კვანძებისა და შინაგანი ორგანოების ჩართვას.ვდაავადებას აქვს მწვავე მიმდინარეობა და არის შემთხვევები, როდესაც დაავადების დაწყებიდან რამოდენიმე თვეში დგება ლეტალური გამოსავალი. დაზიანებული კანის კვლევისას ვლინდება ატიპური ქსოვილი, აქედან გამომდინარე, პირველადი რეტიკულოზის დროს დიაგნოსტიკის დრო კანის ჰისტოლოგიურ კვლევას ძირითადი მნიშვნელობა ენიჭება.
- ჰოტრონის რეტიკულოსარკომატოზი
პირველადი რეტიკულოზი და კანის რეტიკულომატოზი ერთი და იგივე პროცესის განსხვავებული ფორმებია. აღნიშნულ პათოლოგიურ პროცესს მიეკუთვნება კანის რეტიკულოჰისტიოციტარული სისტემის ავთვისებიანი პროლიფერაცია. ამაზე მეტყველებს კლინიკური, ჰისტოლოგიური და ციტოლოგიური მონაცემები. კანის რეტიკულოსარკომატოზი გამოირჩევა დიდი ავთვისებიანობით. პირველადი რეტიკულოციტოზისაგან განსხვავებით აღნიშნული პათოლოგიის დროს სიმსივნური პროგრესირება უფრო ადრეულ ეტაპებზე გამოვლინდება. უხშირესად ავადდებიან ქალები, უპირატესად კლიმაქტერულ პერიოდში. ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში პროცესში ჩაერთვება კანი და ლორწოვანი გარსები, ხოლო მოგვიანებით ეტაპზე ზიანდება შინაგანი ორგანოები არა მეტასტაზირების, არამედ თავისთავადი გზით.
რეტიკულოსარკომატოზი იწყება იმგვარად, რომ კანზე ჩნდება ღრმადმდებარე, საკმარისად დიდი ზომის (თხილის ზომის) მკვრივი კვანძები. მათ ზემოთ მდებარე კანს აქვს მოლურჯო-მოიისფრო შეფერილობა. როგორც წესი, ეს სიმსივნური წარმონაქმნები არ წყლულდება. შესაძლებელია ტემპერატურის მატება. დაავადების დასაწყისში სისხლი და ძვლის ტვინი შეუცვლელია. მოგვიანებით სტადიებზე სისხლში მცირდება ლეიკოციტების რიცხვი, ჩნდება სისხლის უჯრედების ახალგაზრდა ფორმები, ხოლო სტერილურ პუნქტატში – რეტიკულური უჯრედები. ზოგჯერ, სიკვდილის წინ, სიმსივნე შესაძლოა მოულოდნელად გაქრეს და დატოვოს მხოლოდ პიგმენტაცია. ავადმყოფები იღუპებიან კახექსიის გამოვლენის გამო.
- კაპოშის ანგიორეტიკულოზი ანუ მრავლობითი ჰემორაგიული სარკომა
დაავადება მიეკუთვნება სიმსივნურ პროცესებს, რომელიც მომდინარეობს სისხლძარღვების გარშემო არსებული რეტიკულოჰისტიოციტარული ქსოვილის ელემენტებიდან, პირველ რიგში კი კანისა. თუმცა ერთიანი აზრი კაპოშის ანგიორეტიკულოზის შესახებ არ არსებობს.
კლინიკურად დაავაება ვლინდება მოლურჯო-მოიისფრო ლაქების გაჩენით კიდურებზე, უხშირესად კი ტერფებსა და წვივებზე. თანდათანობით ხდება ამ ლაქების ინფილტრირება, წარმოიქმნება ოვალური ან მრგვალი ფორმის დისკები, ასევე კვანძები, რომელთაც აქვთ აქერცვლადი ზედაპირები. ზოგიერთ შემთხვევაში დაავადების დასაწყისში ჩნდება პაპულები წითელი ბრტყელი ლიქენის მსგავსად. ხდება სიმსივნური წარმონაქმნის თანდათანობითი გადიდება ზომაში და აღწევს თხილის ან კაკლის ზომას. მისი კონსისტენცია მომკვრივოა, ელასტიური ან ცომისებური, ზეწოლისას აღინიშნება მტკივნეულობა. არც თუ ისე იშვიათია სიმსივნურ წარმონაქმნში ტელანგექტაზიების ჩართვაც. კვანძები შესაძლოა გაიწოვოს, რის შედეგადაც რჩება ნაწიბურების მსგავსი ჩადრეკილი პიგმენტაციები.
დაავადება შესაძლოა გრძელდებოდეს წლების მანძილზე, თუმცა რამოდენიმე წლის შემდეგ კვანძები ვრცელდება მთელს სხეულზე, ვითარდება კიდურების სპილოვნობა, ლიმფური კვანძების გადიდება, დება პროცესის გადასვლა ჭეშმარიტ სარკომატოზში, რომელიც ხასიათდება ძვლებში, ფილტვებსა და ღვიძლში მეტასტაზირებით.
ასეთ შემთხვევებში პაციენტებს აღენიშნებათ ტემპერატურის მატება, სისხლიანი ნახველი, სისხლიანი დიარეა და კახექსიის ფონზე დგება ლეტალური გამოსავალი.
- პიგმენტური ჭინჭრის ციება, მასტოციდოზი, ანუ ღრუბლისებრუჯრედოვანი რეტიკულოზი
ეს არის კეთილთვისებიანი რეტიკულოზი, რომელიც ხასიათდება კეფასა და თავის თმიან ნაწილზე მუხუდოს ზომის მუქი-მორუხო ან ყავისფერი ლაქების გაჩენით. ამ დაავადებისათვის დამახასიათებელია უნის სიმპტომების განვითარება, რომელიც გამოიხატება ლაქების გასიებით მათი პირსახოცით გახეხვაში. ეს სიმპტომი უდევს საფუძვლად რეტიკულოზის დიფერენციალური დიაგნოზის გატარებას ფსორიაზთან, სიფილისთან და პიგმენტურ ლაქებთან. ძალიან იშვიათ შემთხვევაში აგილი აქვს ღრუბლისებურუჯრედოვანი რეტიკულოზის ავთვისებიანი ფორმის განვითარებას, რომლის დროსაც ზიანდება ძვლები, ღვიძლი, ნაღვლის ბუშტი, ლიმფური კვანძები. აღნიშნული ფორმის დროს გამოსავალი ლეტალურია.
ფარმაკოთერაპია და პრეპარატები: ფარმაცევტული ფირმების წარმომადგენლებს შეუძლიათ ინფორმაცია მოგვაწოდონ ელფოსტაზე mpifarm@gmail.com
ფიტოთერაპია: იხილეთ კლინიკური და ემპირიული ფიტოთერაპია
ვის მივმართოთ – იხ. მედიკოსთა პერსონალური გვერდები
თემატურად მომიჯნავე სტატიები
საავტორო უფლებები და რეკლამა პოსტ-სტატიაზე: მასალა წარმოადგენს “არჩილ შენგელიას და ლალი დათეშიძის სამედიცინო ენციკლოპედიის” ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. სტატიის გამოყენებისათვის, აგრეთვე მასზე ბანერის განსათავსებლად მიმართეთ mpifarm@gmail.com
ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით. სარედაქციო კოლეგია: ჭუმბურიძე ვახტანგ, კორძაია დიმიტრი, მალაზონია მარინა, ვაჭარაძე კახა, ტყეშელაშვილი ბესარიონ.
- Большая медицинская энциклопедия; Москва, издательство ,,Советская энциклопедия” – 1988