კერატოზები
ეს არის კანის სხვადასხვა დაავადებების ჯგუფი, რომელთაც ახასიათებთ კანის გარქოვანება. გვხვდება საკმაოდ ხშირად. განარჩევენ შეძენილ და თანდაყოლილ კერატოზებს.
შეძენილი კერატოზების ეტიოლოგიურ სტრუქტურაში გამოყოფენ:
- კერატოზებს, რომელიც ვითარდება მთელი რიგი ინფექციური დაავადებების ფონზე (მაგ., კეთრი, სიფილისი, გონორეა);
- კერატოზები, რომელიც ვითარდება ნერვული და ენდოკრინული სისტემების ფუნქციონირების დარღვევისას (მაგ., ხელის გულიებისა და ფეხის გულების კლიმაქტერული კერატოდერმია);
- კერატოზები, რომელიც ვითარდება შინაგანი ორგანოების ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნების დროს, უხშირესად კუჭისა და საყლაპავისა (ხელისა და ფეხის გულების პარაონკოლოგიური კერატოზი).
დაავადების განსაკუთრებულ ჯგუფს წარმოადგენს პროფესიული კერატოზები, რომელიც ვითარდება სხივური, ქიმიური, მექანიკური ფაქტორების ზემოქმედებით. ექიმ-რენტგენოლოგებს, რენტგენოტექნიკოსებს, 20-25 წლის შემდგეგ, თუნდაც მცირე დოზებით დასხივებისას, განსაკუთრებით კი დამცავების გარეშე მუშაობისას, სხივური ზემოქმედების შედეგად შესაძლოა განუვითარდეთ მოყვითალო-მონაცრისფრო ფერის, მკვრივი, გარქოვანებული ზედაპირის მქონე, მშრალი, თმიანი წანაზარდები ბზარებით, მაჯების უკანა ზედაპირზე. მუშებს, რომელთაც ყოველდღიური შეხება აქვთ ფისებთან, ქვიშასთან, ქვანახშირის ზეთებთან, ნავთთან, გუდრონთან, შესაძლოა ხელებზე განუვითარდეთ მკვრივი, თმიანი წანაზარდების მქონე ბალთები. ხელის გულებზე ჩნდება დიფუზური, გარქოვანებული სქელი ქერცლები ღრმა ნახეთქებით. სახის კანზე, მხრებსა და კისერზე ვითარდება გარქოვანებული ფოლაქები და ხვეულები, რომლებიც თანდათანობით იზრდებიან ზომაში. მოგვიანებით, კანის ცალკეულ ადგილებზე შესაძლოა განვითარდეს კანის რქა, ეპითელიომა.
ორგანიზმში А და С ვიტამინების ნაკლებობას შეუძლია გამოიწვიოს მთელი კანის სიმშრალე, განსაკუთრებით კი კიდურების გამშლელი ზედაპირების.
მოხუცებულთა კერატოზი
ხანდაზმულობის ასაკში პაციენტებს ხშირად უვითარდებათ მოხუცებულთა კერატოზი – კანის კიბოსწინარე ცვლილება, რომელიც ზოგჯერ გადადის კანის კიბოში. მიკროსკოპულად მუხუცებულთა კერატოზი ხასიათდება ციტოლოგიურად ატიპიური კერატინოციტების პროლიფერაციით, რომელიც მიმოფენილია ან ცვლის ეპიდერმისის ქვედა ნაწილს. ატიპიური უჯრედები არ იკავებს ეპიდერმისს მთელ სისქეზე. დაავადება გამოვლინდება ცხვირზე, ლოყებზე, შუბლისა და საფეთქლების მიდამოში ბრტყელი, მკვეთრად შემოსაზღვრული, 1-2 სმ ზომის, მოყვითალო-მოყავისფრო ფერის მშრალი ან ცხიმიანი ბალთების არსებობით, რომლებიც მჭიდროდაა მიმაგრებული ქვეშმდებარე ქსოვილთან. ზოგჯერ ადგილი აქვს კანის გარქოვანებული ადგილების დაწყლულებას.
თანდაყოლილ ფორმებს შორის ხშირად ვხვდებით იქთიოზებს, ფოლიკულურ კერატოზებს (თმიანი ლიქენი, კირლეს დაავადება და სხვ.), კერატოდერმიას, შედარებით იშვიათად – მიბელის პარაკერატოზს, თანდაყოლილ პოლიკერატოზს. ლოკალიზაციიდან გამომდინარე განარჩევენ უნივერსალურ (იქთიოზი, იქთიოზოფორმული ერითროდერმია და სხვ.) და კეროვან (კერატოდერმია, მიბელის პარაკერატოზი და სხვ.) თანდაყოლილ კერატოზებს, თუმცა შესაძლებელია გარდამავალი ფორმების არსებობაც.
მიბელის ანგიოკერატომა
წარმოადგენს კანის იშვიათ დაავადებას, რომელიც ხასიათდება კეთილთვისებიანი, მრავლობითი, სისხლძარღვოვანი, ანგიომის ტიპის ჰიპერკერატოზით. გადაეცემა აუტოსომურ-დომინანტური ტიპით.
მიბელის შემოსაზღვრული ანგიოკერატომა უპირატესად გამოვლინდება დასუსტებულ გოგოებში. იმავდროულად გამოვლინდება აკროკერატოზი, ჰიპერჰიდროზი, ანემია.
კლინიკურად გამოვლინება 1-5 სმ ზომის სისხლძარღვოვანი კვანძებით, რომლეიც ქრება ზეწოლის შედეგად, ფერით მოწითალო ან მოლურჯოა. კვანძების ზედაპირზე ზოგჯერ ჩნდება ბრტყელი ან ბუსუსებიანი წანაზარდები, რომელთაც აქვთ მიდრეკილება ერთმანეთში შერწყმისა მონაცრისფრო ან წითელი ფერის ბალთების წარმოქმნით. გამონაყარი ლოკალიზდება მტევნებისა და ტერფების უკანა ზედაპირებზე, თითებზე, იშვიათად კი – კოჭებზე, მუხლებზე, ყურის ნიჟარებსა და ცხვირზე. შესაძლოა გამოვლინდეს ერთეული ჰიპერკერატინული ანგიომები კიდურებზე, რომელიც წყლულდება და სისხლმდინარეა.
მკურნალობა
აუცილებელია ზომების მიღება, რომელიც ამაგრებს ორგანიზმს. კანის დაზიანებული კერების ადგილობრივად სამკურნალოდ გამოიყენება დერმატოკოაგულაცია, ელექტროლიზი, კრიოთერაპია.
ტურენის პოლიკერატოზი
ეს არის თანდაყოლილი ნევოიდური სინდრომების ჯგუფი, რომელიც ხასიათდება სხვადასხვა გენეზის კერატოზებით და თანდართული სინდრომების არსებობით, როგორიცაა კანისა და მისი დანამატების (ფრჩხილები, თმა, კბილები, საოფლე და ცხიმის კირკვლები) დისპლაზიები და დისტროფიები, ნერვული და სხვა ორგანოთა სისტემების განვითარების ანომალიები. დაავადებათა ამ ჯგუფისათვის დამახასიათებელია ეპიდერმისის განვითარების ანომალიებიც, რომელიც მოიცავს მის არასწორ გარქოვანებასა და ბუშტუკების გაჩენას.
ტურენის პოლიკერატოზის ყველაზე ხშირი გამოვლინებაა ხელისგულ-ფეხისგულის კერატოზი, რომელიც უხშირესად დიფუზურ ხასიათს ატარებს და ხასიათდება ნახეთქებითა და პერიოდულად განვიტარებადი ბუშტუკებით. კერატოზი ხშირადაა კომბინაციაში ხელისა და ფეხის გულების ჰიპერჰიდროზთან, პაქიონიქეზთან (ფრჩხილის ფირფიტების გასქელება), ონიქოგრიფოზთან (ფრინველების ბრჭყალების მსგავსი ფრჩხილები), ტანისა და კიდურების კანის სიმშრალესთან, იქთიოზიფორმულ ერითროდერმიასთან, ფოლიკულურ კერატოზთან, ასევე კბილების ჰიპოტრიქოზს, დისტროფიასა და ჰიპოპლაზიასთან და სხვა ანომალიებთან.
ტურენის პოლიკერატოზის დამოუკიდებლად არსებობისას ადგილი აქვს ხოლმე კანის (პოიკილოდერმია, ბუშტუკების გაჩენა) და ლორწოვანი გარსების (ლეიკოპლაკია, კერატიტი, კატარაქტა) სხვა ცვლილებებსაც.
დიაგნოზი ისმება კლინიკური სურათის საფუძველზე. რიგ შემთხვევებში ტარდება ჰისტოლოგიური კვლევა, რომლის დროსაც კერატოზის დაზიანებულ კერაში გამოვლინდება ჰიპერკერატოზი, გრანულოზი, აკანტოზი, დისკერატოზი, დერმის სისხლძარღვების გარშემო – ლიმფოიდურ-ჰისტიოციტარული ინფილტრაცია, აკანტოკერატოლიზი.
მკურნალობა სიმპტომურია. ინიშნება ვიტამინები – აევიტი, В6, В12, ასევე სისხლძარღვთა გამაფართოვებელი საშუალებები, გარეგანი გამოყენებისათვის – კერატოლიზური მაზები.
პროგნოზი დამოკიდებულია ნერვული და ძვლოვანი სისტემის დაზიანების ხარისხზე.
პროფილაქტიკა მოიცავს მედიკო-გენეტიკურ კონსულტირებას, რომელიც განსაზღვრავს პათოლოგიის სიხშირეს, მისი დამემკვიდრების ტიპს, მომდევნო თაობებში გადაცემის ალბათობის პროგნოზს და სხვ.
ფარმაკოთერაპია და პრეპარატები: ფარმაცევტული ფირმების წარმომადგენლებს შეუძლიათ ინფორმაცია მოგვაწოდონ ელფოსტაზე mpifarm@gmail.com
ფიტოთერაპია: იხილეთ კლინიკური და ემპირიული ფიტოთერაპია
ვის მივმართოთ – იხ. მედიკოსთა პერსონალური გვერდები
თემატურად მომიჯნავე სტატიები
საავტორო უფლებები და რეკლამა პოსტ-სტატიაზე: მასალა წარმოადგენს “არჩილ შენგელიას და ლალი დათეშიძის სამედიცინო ენციკლოპედიის” ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. სტატიის გამოყენებისათვის, აგრეთვე მასზე ბანერის განსათავსებლად მიმართეთ mpifarm@gmail.com
ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით. სარედაქციო კოლეგია: ჭუმბურიძე ვახტანგ, კორძაია დიმიტრი, მალაზონია მარინა, ვაჭარაძე კახა, ტყეშელაშვილი ბესარიონ.
- Большая медицинская энциклопедия; Москва, издательство ,,Советская энциклопедия” – 1988