- რას წარმოადგენს ძვლის ტვინის გადანერგვა და რისთვისაა საჭირო?
- ძვლის ტვინის გადანერგვა – ჩვენებები.
- როგორ ხდება ძვლის ტვინის გადანერგვა?
- ძვლის ტვინის დონორობა.
- რას წარმოადგენს ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა?
- შესაბამისი ძვლის ტვინის შერჩევის მეთოდები.
- ძვლის ტვინის გადანერგვა სხვადასხვა ქვეყნებში
- ძვლის ტვინის გადანერგვა – მკურნალობის ღირებულება.
ძვლის ტვინი – ღრუბლოვანი ნივთიერებაა, რომელიც მდებარეობს ძვლებში, შეიცავს ღეროვან უჯრედებს, რომელთაგანაც მომწიფებისას სისხლის უჯრედები – ერითროციტები, ლეიკოციტები, თრომბოციტები წარმოიქმნება.
საქართველოდან ბევრი მიმართავს უცხოურ კლინიკებს, დიაგნოზის გადასამოწმებლად, კონსულტირებისა და თუ აუცილებელია – სამკურნალოდაც. განსაკუთრებით ხშირია დიაგნოზის გადამოწმება. უცხო ქვეყნების სამედიცინო ინფრასტუქტურაში გარკვევა, კლინიკებისა და ექიმების არჩევა, რომლებიც ყველაზე უკეთ და მისაღებ ფასებში გადაჭრიან თქვენს პრობლემებს, საკმაოდ რთულია. ამაში დაგეხმარებიან სამედიცინო ტურიზმის სპეციალიზებული ფირმები. შეკითხვები უნდა გააგზავნოთ სპეციალური ფორმიდან. საკონტაქტო ფორმაზე გახვალთ ამ ტექსტზე დაკლიკებით. წერილს მიიღებენ სამედიცინო ტურიზმის წამყვანი ფირმები. პირველი შეკითხვაზე პასუხი უფასოა. ენა ქართული. შეეცადეთ შეკითხვა და თქვენი მდგომარეობა ჩამოაყალიბოთ ზუსტად: რა პრობლემა გაქვთ და რა მოთხოვნები გაქვთ კლინიკის მიმართ.
რას წარმოადგენს ძვლის ტვინის გადანერგვა და რისთვისაა საჭირო?
ზოგიერთი დაავადების დროს, მაგალითად ისეთები, როგორიცაა ლეიკემია, სხვა ავთვისებიანი დაავადებები ან ანემიის ზოგიერთი სახე, ირღვევა ღეროვანი უჯრედების მომწიფების პროცესი და ძვლის ტვინი ივსება დაავადებული უჯრედებით და ეს უჯრედები ვერ ახერხებენ საკუთარი ფუნქციის შესრულებას, როგორც ლეიკემიის დროს, ან უჯრედების რაოდენობა ხდება არასაკმარისი ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირების შენარჩუნებისათვის, როგორც მძიმე ანემიების დროს.
ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაცია საშუალებას იძლევა, შეიცვალოს ძვლის ტვინის დაავადებული ღეროვანი უჯრედები ჯანმრთელებით, რომლებიც, წარმატებულად ჩატარებული ჩარევისას, აგრძელებენ ცხოვრებას და აწარმოებენ ნორმალურ სისხლის უჯრედებს საკმარის რაოდენობით.
ძვლის ტვინის გადანერგვა – ჩვენებები
თანამედროვე მედიცინამ მიაღწია იმ დონეს, როდესაც ძვლის ტვინის გადანერგის ოპერაცია საკმაოდ წარმატებით ტარდება მსოფლიოს მრავალ კლინიკებში, ისევე როგორც მრავალი სხვა ორგანოს გადანერგვა. განსხვავება ისაა, რომ ძვლის ტვინი არ წარმოადგენს როგორც ასეთ ცალკეულ იზოლირებულ ორგანოს, არამედ წარმოადგენს ღრუბლოვან ნივთიერებას, რომელიც ჩონჩხის ძვლებს ავსებს- ხერხემლის, კიდურების, მენჯის, თავის ქალასა და სხეულის.
ეს – არის რბილი შემაერთებელი ქსოვილი, რომელიც შეიცავს ღეროვან უჯრედებს, ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელ სისხლის ელემენტების ფორმებს – ლეიკოციტებს, თრომბოციტებს, ერითროციტებს. ძვლის ტვინი – ეს არის ის ადგილი, სადაც ხდება მათი გაზრდა.
ძვლის ტვინის ქსოვილი მგრძნობიარეა დაავადებების მიმართ. ასეთ შემთხვევებში, სისხლის უჯრედება არ ყალიბდებიან ან ყალიბდებიან არასწორად, რასაც მივყავართ სისხლის მძიმე დაავადებებამდე. კონსერვატიული მეთოდებით მკურნალობას არ მოაქვს სასურველი შედეგები და სწორედ მაშინ ერთადერთ მეთოდად რჩება ძვლის ტვინის გადანერგვა.
ძვლის ტვინის გადანერგვის ოპერაციის ჩატარებისათვის პაციენტს უნდა ქონდეს მკაცრად განსაზღვრული ჩვენებები, რომლებიც შემდეგია:
- ჰოჯკინის დაავადება – ლიმფოგრანულომატოზი;
- ქრონიკული ან მწვავე ლეიკოზი – სისხლის გათეთრება ან ლეიკემია;
- ერითროპათია – ერითროციტების დაავადება;
- თრომბოპათია – თრომბოციტების დაავადება;
- იმუნიტეტის დაქვეითება – ქიმიოთერაპიის, დასხივების ან სხვა რთული ოპერაციების შემდეგ,
- იმუნოსუპრესია, თრომბოციტოპენია, ანემია – ავთვისებიანი წარმონაქმნების დროს სისხლის შეცვლა;
- აივ-ინფექცია;
- ერითროციტების წარმოქმნის დარღვევა – აპლასტიური ანემია;
- სისტემური წითელი მგლურა.
ძვლის ტვინის გადანერგვა შეიძლება გამოიყენებოდეს, როგორც კომპლექსში სისხლის მკურნალობის სხვა მეთოდებთან ერთად, ასევე შეიძლება იყოს დამოუკიდებელი, მკურნალობის ძირითადი ტიპი.
როგორ ხდება ძვლის ტვინის გადანერგვა?
პირველად, ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის ოპერაცია ჩატარდა 1968 წელს. მას შემდეგ, რაც მისი მექანიზმი მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, და ამჟამად PCM- ს, მიუხედავად იმისა, რომ ის რჩება ძალიან რთულ სამედიცინო ჩარევად, მაგრამ რისკები და გვერდითი ეფექტები შესწავლილია და დაყვანილია მინიმუმამდე.
მოსამზადებელ პერიოდს უკავია მნიშვნელოვანი დრო, რომლის განმავლობაშიც იძებნება ძვლის ტვინის დონორი, ტარდება ყველა შესაძლო ანალიზი(მათ შორის ძვლის ტვინის პუნქცია) მასთან თავსებადობაზე, ასევე პაციენტის ზოგადი მდგომარეობის კვლევები.
შემდგომ ქიმიოთერაპიისა და რადიაციის დარტყმითი დოზებით ნადგურდება ადამიანის საკუთარი ძვლის ტვინი. რამოდენიმე დღის შემდეგ ხდება დაწყებითი ძვლის ტვინის შეყვანა, ან პრეპატარის შეყვანა, რომელიც შეიცავს ღეროვან უჯრედებს. ეს არ არის ქირურგიული ჩარევა, ინფუზია ხდება კათეტერის საშუალებით, რომელიც მოთავსებულია ვენაში, როგორც ჩვეულებრივი სისხლის გადასხმის დროს.
ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის შემდეგ საჭიროა ხანგრძლივი აღდგენის პერიოდი, რომლის დროსაც პაციენტი ექიმების მუდმივი ყურადღების ქვეშ იმყოფება.
გამოიყენება სპეციალური პრეპარატები, რათა შეამცირონ შესაძლო გართულებები: რეაქცია, როდესაც ტრანსპლანტანტი იწყებს აგრესიულად მოქცევას და ანადგურებს მასპინძელს (GVHD, graft-versus-host disease, რეაქცია „ტრანსპლანტატი მასპინძელის წინააღმდეგ“) ან რეაქცია, როდესაც მასპინძელი ორგანიზმი იწყებს შეყვანილი ტრანსპლანტანტის განადგურებას ((graft rejection, უარყოფის რეაქცია).
ვინაიდან ადამიანის საკუთარი ძვლის ტვინის განადგურების შედეგად პაციენტის ზოგადი მდგომარეობა ძალიან ზიანდება, გამოიყენება დამხმარე თერაპია, რომელის მიმართულია გვერდითი ეფექტების შემცირებისაკენ – გულის რევა, სისუსტე და სხვა.
ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციის შემდეგ პაციენტებში, პირველ პერიოდში, იმუნიტეტი სრულებით დაცემულია, რაც საჭიროებს განსაკუთრებულ რეჟიმს მის შესანარჩუნებლად. პალატებში დაცულია სტერილურობის რეჟიმი ისე როგორც საოპერაციო ბლოკში, უცხო პირების მოხვედრა მკაცრად აკრძალულია, პაციენტი ღებულობს ანტიბიოტიკებს მეორეული ინფექციის თავიდან ასაცილებლად.
თანდათანობით, იმის და მიხედვით, თუ როგორ ცოცხლობს ძვლის ტვინი და იწყებს ნორმალურ ფუნქციონირებას, მკაცრი ზომები ანტიბაქტერიული რეჟიმის დაცვაზე მსუბუქდება, პაციენტის ზოგადი მდგომარეობა უმჯობესდება.
ძვლის ტვინის დონორობა
ძვლის ტვინის დონორობა გულისხმობს იმას, რომ ადამიანი აძლევს საკუთარი ძვლის ტვინის მცირე ნაწილს პაციენტს გადასანერგად. მასალის ასაღებად დონორს უტარდება ანესთეზია, შემდგომ სპეციალური ნემსის საშუალებით კეთდება რამოდენიმე ნახვრეტი მენჯის ძვალში და შპრიცით იღებენ ძვლის ტვინის საჭირო რაოდენობას.
ტრანსპლანტაციისათვის შესაძლოა ძვლის ტვინის გარეშეც გააკეთოთ. საკმარისია ისიც, რომ დონორმა გაიღო გარკვეული უჯრედები((ჰემატოპიური ღეროვანი უჯრედები). ამ პროცედურების შემდეგ ადამიანის სხეული გარკვეულ პერიოდში აღდგება. მაგრამ არ ინერვიულოთ – ძვლის ტვინის დონორობას შედეგები არ გააჩნია. დონორის ჯანმრთელობას საფრთხე არ ემუქრება. გართულებები ძალიან იშვიათად ხდება და გამოხატულია მცირე სისუსტის სახით.
როგორ გავხდეთ ძვლის ტვინის დონორი ?
პირველ რიგში, ექიმები ეძებენ დონორს პაციენტის ნათესავებს შორის. ამ შემთხვევაში, თავსებადობა განისაზღვრება გენეტიკურად და მაქსიმალური ალბათობა თავსებადი დონორის პოვნის პაციენტის ძმებსა და დებს შორისაა. მაგრამ თუ ასეთი შესაძლებლობა არ არსებობს – ექიმები ასობით ათას ადამიანს შორის ეძებენ შესაფერის დონორს. იმისათვის, რომ ეს ძიება იყოს უფრო სწრაფი და ეფექტური, მრავალ ქვეყანაში არსებობს ძვლის ტვინის დონორების რეესტრი.
მოხალისეებს, რომელთაც სურთ ამ სამყაროში ვინმეს სიცოცხლე გადაარჩინონ, უტარდებათ ტიპირება – საჭირო HLA ცილების განსაზღვრა. შედეგები იწერება მონაცემთა ბაზაში, რომელთა საშუალებითაც შემდგომში ხდება საჭირო დონორის შერჩევა განსაზღვრული პაციენტისათვის.
ყველას შეუძლია გახდეს დონორი, თუ ის 18-დან 45 წლამდეა და არასდროს უავადია რაიმე სერიოზული დაავადებით. ეს არის ძირითადი მოთხოვნები. შემდგომში საჭიროა:
- ხელი ეწერება შეთანხმებას ძვლის ტვინის დონორთა რეესტრში შესვლაზე((ჰემატოპიური ღეროვანი უჯრედები);
- იღება 9მლ სისხლი HLA ფენოტიპის განსაზღვრისათვის – გენები, რომლებიც პასუხისმგებელია ქსოვილოვან თავსებადობაზე.
როდესაც განისაზღვრება HLA ფენოტიპი, პირი ხვდება რეესტრში. გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ ის შესაძლოა დონორი გახდეს, მაგრამ შეიძლება ის არც არასდროს გახდეს. ეს ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად შეესაბამება მისი HLA ფენოტიპი კონკრეტულ პაციენტს.
ძვლის ტვინის გადანერგვის უფრო რთული ოპერაციების კეთება რუსეთში დაიწყეს დაახლოებით ათი წლის წინ. ოპერაციების რაოდენობა, ისევე როგორც მათი წარმატება და პაციენტების გადარჩენა, მუდმივად იზრდება. ერთადერთი სირთული ასეთი ოპერაციების გზაზე – ეს არის საკმაოდ მცირე დონორთა ბაზა. პოტენციური ძვლის ტვინის დონორების სრული რეესტრის შექმნა არ არის ადვილი ამოცანა. 2015 წლის დასაწყისში რუსეთში პოტენციური ძვლის ტვინის დონორების საერთო რაოდენობა შეადგენდა არა უმეტეს 30 ათასს ადამიანს.
დიდ საერთაშორისო ბაზებს გაცილებით მეტი მოხალისე ჰყავს, რომელთაც სურთ თავიანთი ძვლის ტვინის გაზიარება. მაგალითად, გერმანიაში შტეფან მოშჩის ფონდის რეესტრში შედის 400 ათასი პოტენციური დონორი. ამ რეესტრის დონორებისგან 500-ზე მეტი ტრანსპლანტაცია შესრულდა. გერმანიაში ძვლის ტვინის გადანერგვა ერთ-ერთი დარწმუნებული გზაა გადარჩენისთვის.
რას წარმოადგენს ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა?
ხშირ შემთხვევაში, ძვლის ტვინის გადანერგვის ნაცვლად, გამოიყენება პერიფერიული ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა. ინექციის მეთოდით კანქვეშ შესაბამის დონორს 4დღის განმავლობაში უკეთდება პრეპარატი, რომელიც ხელს უწყობს ძვლის ტვინის ღეროვანი უჯრედების გამოთავისუფლებას სისხლში. დონორი რაიმე გვერით ეფექტს არ გრძნობს, მაგრამ არსებობს იშვიათი შემთხვევები, როდესაც ვითარდება ხანმოკლე სიმპტომები, რომელიც მოგვაგონებს გრიპს:
- უმნიშვნელო ტემპერატური მომატება;
- სისუსტე;
- კუნთოვანი ტკივილი;
- ძალიან იშვიათად შესაძლოა აღინიშნოს ელენთის გადიდება.
მომზადების შემდეგ, დონორის ერთი ხელის ვენიდან შედის სპეციალური აპარატი, რომელიც ფილტრავს ღეროვან უჯრედებს სისხლიდან, ამოიღებს მას და შემდგომ სისხლი კვლავ უბრუნდება დონორს მეორე ხელის ვენის საშუალებით. პროცედურის ხანგრძლივობა რამოდენიმე საათს შეადგენს. ეს არ მოითხოვს ნარკოზის გამოყენებას და დონორისათვის საკმაოდ ადვილად ტარდება.
ამავდროულად, პაციენტი ღებულობს ქიმიოთერაპიას, რათა მოკლას სისხლის წარმომქმნელი უჯრედები. ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია ხდება კათეტერის საშუალებით მკერდის სისხლძარღვში.
შესაბამისი ძვლის ტვინის შერჩევის მეთოდები
ყველაზე დიდი სირთულე – არის ძვლის ტვინის შერჩევა, რომელიც მაქსიმალურად თავსებადია პაციენტის. არსებობს რამოდენიმე საშუალება:
- პირველ რიგში, შეიძლება თვითონ პაციენტის ძვლის ტვინის გადანერგვა, რომელიც გაწმენდილია დაავადებული უჯრედებისაგან, ან მაშინ, როდესაც, მას არ შეხებია პათოლოგიური პროცესი, ხოლო გადანერგვა აუცილებელია იმუნოთერაპიისათვის.
- მეორეც, ეს შეიძლება იყოს ძვლის ტვინის გადანერგვა ახლო ნათესავისაგან, იდეალურია – ტყუპის ცალისაგან. მესამეც, დონორი შეიძლება არ იყოს ნათესავი, მაგრამ ქონდეს მაღალი თავსებადობა პაციენტთან.
- დღესდღეობით გამოიყენება კიდევ ერთი მეთოდი. ბავშვის დაბადებისას ხდება ჭიპლარიდან სისხლის აღება, რომელიც შეიცავს ღეროვან უჯრედებს დიდი რაოდენობით. ეს სისხლი განიცდის კრიომოქმედებას და ინახება ღეროვანი უჯრედების ბანკში განუსაზღვრელი დროით. შემდგომში, თუ ადამიანს ესაჭიროება ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა, მას ექნება მისთვის აბსოლუტურად თავსებადი მასალა, რაც მნიშვნელოვნად ამარტივებს პროცედურას.
ძვლის ტვინის გადანერგვა სხვადასხვა ქვეყნებში
ძვლის ტვინის გადანერგვის პროცედურა და მეთოდი ამერიკის შეერთებულ შტატებში განვითარდა. დღეს ამ მეთოდს მრავალ ქვეყანაში წარმატებით იყენებენ.
უნდა ითქვას, რომ თავად პროცედურა მოითხოვს ცოდნას, არც თუ იაფი ტექნოლოგიების გამოყენებას და ყველა ქვეყანას არ შეუძლია მისი გამოყენება.
უცხო ქვეყნების სამედიცინო ინფრასტუქტურაში გარკვევა, კლინიკებისა და ექიმების არჩევა, რომლებიც ყველაზე უკეთ და მისაღებ ფასებში გადაჭრიან თქვენს პრობლემებს, საკმაოდ რთულია. ამაში დაგეხმარებიან სამედიცინო ტურიზმის სპეციალიზებული ფირმები. შეკითხვები უნდა გააგზავნოთ სპეციალური ფორმიდან. საკონტაქტო ფორმაზე გახვალთ ამ ტექსტზე დაკლიკებით. წერილს მიიღებენ სამედიცინო ტურიზმის წამყვანი ფირმები. პირველი შეკითხვაზე პასუხი უფასოა. ენა ქართული. შეეცადეთ შეკითხვა და თქვენი მდგომარეობა ჩამოაყალიბოთ ზუსტად: რა პრობლემა გაქვთ და რა მოთხოვნები გაქვთ კლინიკის მიმართ.
პაციენტი თავსდება სტერილურ ბოქსში, სადაც გამორიცხულია კონტაქტი ნებისმეირ ინფექციურ აგენტთან. იწყება მოსამზადებელი პერიოდი – სხივური თერაპია, ქიმიოთერაპია იმისათვის რომ მოცილდეს დაავადებული ან შეცვლილი სისხლის ელემენტები. პაციენტი მუდმივი ყურადღების ქვეშაა, ხდება მისი მდგომარეობის სრული მონიტორინგი. ამის შემდეგ ხდება თრომბოციტების მასის გადასხმა – სისხლდენის პროფილაქტიკა. პაციენტის მდგომარეობისა და მისი ავადმყოფობის სიმძიმის გათვალისწინებით, ეს ეტაპი შეიძლება 2-3 კვირა გაგრძელდეს.
შემდგომ ტარდება თავად პროცედურა ძვლის ტვინის გადანერგვის. თვითონ პროცედურა სისხლის გადასხმას გავს. ინტრავენურად წვეთობით შეყავთ დონორის ძვლის ტვინი, რომელიც მოთავსებულია სტერილურ ფიზიოლოგიურ ხსნარში. სისხლით ახალი უჯრედები ვრცელდებიან მთელს ორგანიზმში და სახლდებიან ძვლის ღრუბლოვან ნივთიერებაში. ორიდან ოთხ კვირამდე დგება შეზრდა დონორის ძვლის ტვინის, რაზეც მსჯელობენ სისხლის ანალიზით.
დამატებით გამოიყენება ანტიბიოტიკები რაიმე ინფექციური დაავადების დამატების თავიდან ასაცილებლად.
არსებობს ძვლის ტვინის გადანერგვის ორი ტიპი – დონორის და აუტოსომური. აუტოსომური მეთოდი უფრო ეფექტურია ორგანიზმის ფიზიკური მახასიათებლების ხარჯზე, და გამოიყენება დონორულზე უფრო ხშირად. ის მდგომარებს შემდეგში, პაციენტს უნეგრავენს მისვე საკუთარ უჯრედებს, რომლებიც აღებულია რემისიის პერიოდში და გავლილი აქვს სპეციალური გადამუშავება.
ძვლის ტვინის გადანერგვა ისრაელში დიდი პოპულარობით სარგებლობს. 90%შემთხვევაში მას მოაქვს თავისი პოზიტიური ეფექტი. ძვლის ტვინის გადანერგვა – ძვირადღირებული ჩარევაა, თუმცაღა ისრაელის ფასები მნიშვნელოვნად დაბალია ვიდრე გლობალური. ყოველწლიურად მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ასობით ადამიანი ჩამოდის ისრაელში ძვლის ტვინის ან ღეროვანი უჯრედების გადასანერგად, და ხშირად მათთვის ესაა განკურნების ბოლო იმედი.
ძვლის ტვინის გადანერგვა – მკურნალობის ღირებულება.
ასეთი მკურნალობის ჩატარების ფასი შეიძლება მერყეობდეს ქვეყნიდან ქვეყნამდე და კლინიკიდან კლინიკამდე.
უცხო ქვეყნების სამედიცინო ინფრასტუქტურაში გარკვევა, კლინიკებისა და ექიმების არჩევა, რომლებიც ყველაზე უკეთ და მისაღებ ფასებში გადაჭრიან თქვენს პრობლემებს, საკმაოდ რთულია. ამაში დაგეხმარებიან სამედიცინო ტურიზმის სპეციალიზებული ფირმები. შეკითხვები უნდა გააგზავნოთ სპეციალური ფორმიდან. საკონტაქტო ფორმაზე გახვალთ ამ ტექსტზე დაკლიკებით. წერილს მიიღებენ სამედიცინო ტურიზმის წამყვანი ფირმები. პირველი შეკითხვაზე პასუხი უფასოა. ენა ქართული. შეეცადეთ შეკითხვა და თქვენი მდგომარეობა ჩამოაყალიბოთ ზუსტად: რა პრობლემა გაქვთ და რა მოთხოვნები გაქვთ კლინიკის მიმართ.
