კარცინოიდი carcinoid (tumor), argentaffinoma
კარცინოიდი – იშვიათი, პოტენციურად ავთვისებიანი ჰორმონულ-აქტიური სიმსივნე. ამ სიმსივნის უპირატესი ლოკალიზაციაა ჭიისებრი წანაზარდი, იშვიათად თეძოს ნაწლავი, მსხვილი ნაწლავი; იშვიათად ვითარდება კუჭში, ნაღვლის ბუშტში, კუჭქვეშა ჯირკვალში; განსაკუთრებით იშვიათად ბრონქებსა და სხვ. ორგანოებში.
ეტიოლოგია უცნობია. დაავადების მრავალი სიმპტომის წარმოშობა განპირობებულია სიმსივნის ჰორმონული აქტივობით.
სიმპტომები, მიმდინარეობა ადგილობრივი გამოვლინებაა ლოკალური მტკივნეულობა; ხშირია ნიშნები, რომლებიც მოგვაგონებს მწვავე ან ქრონიკულ აპენდიციტს, ან ნაწლავურ გაუვალობას; დამახასიათებელია ნაწლავურ სისხლდენა, ტკივილი დეფეკაციის დროს და განავალთან ალისფერი სისხლის გამოყოფა, სიგამხდრე, ანემიზაცია. კარცინოიდულ სინდრომში შედის თავისებური ვაზომოტორული რეაქციები, ბრონქოსპაზმის შეტევები, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ჰიპერპერისტალტიკა, კანის დამახასიათებელი ცვლილებები, გულისა და ფილტვის არტერიის დაზიანებები. თუმცა, გამოხატულ ფორმით იგი ყველა ავადმყოფთან არ აღინიშნება. კარცინოიდული სინდრომისათვის ყველაზე უფრო დამახასიათებელია გამოვლინებაა სახის კანის, სხეულის ზედა ნახევრის უეცარი, ხანმოკლე გაწითლება, ზოგადი სისუსტე, ტაქიკარდია, ჰიპოტენზია, ზოგჯერ ცრემლდენა, სურდო, ბრონქოსპაზმი, გულისრევა, ღებინება, ფაღარათი და შეტევითი ტკივილები მუცელში. შეტევები გრძელდება რამდენიმე წამიდან 10 წუთამდე; დღის განმავლობაში შეიძლება შეტევები განმეორდეს. დროთა განმავლობაში კანის ჰიპერემია შესაძლოა გახდეს მუდმივი და შეუღლებულ იქნას ციანოზთან; წარმოიქმნება კანის ჰიპერკერატოზი და ჰიპერპიგმენტაცია. ხშირად ავადმყოფებს აღენიშნებათ გულის სამკარიანი სარქველის უკმარისობა და ფილტვის არტერიის სტენოზი, სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა.
ლაბორატორიული გამოკვლევები უმრავლეს შემთხვევაში აჩვენებს სისხლში 5-ჰიდროქსიტრიპტამინისა და შარდში მისი გარდაქმნის საბოლოო პრდუქტის შემცველობის მატებას. რენტგენოლოგიური გამოკვლევით სიმსივნის გამოვლინდება ძნელია მისი მცირე ზომებისა და ექსცენტრული ზრდის გამო. სიმსივნისათვის დამახასიათებელია ნელი ზრდა და შედარებით იშვიათი მეტასტაზირება, რის გამოც ავადმყოფის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა შეადგენს 4-8 წელს. განსაკუთრებით ხშირად მეტასტაზები ვლინდება რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში. სიკვდილი შეაძლოა განვითარდეს მრავლობითი მეტასტაზებისა და კახექსიის, გულის უკმარისობის, ნაწლავთა გაუვალობის გამო.
მკურნალობაქირურგიულია (სიმსივნისა და მეტასტაზების რადიკალური ამოკვეთა).
საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებები
ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
ლალი დათეშიძე, არჩილ შენგელია. სამედიცინო ენციკლოპედიური განმარტებითი ლექსიკონი
კარცინოიდი – იშვიათი, პოტენციურად ავთვისებიანი ჰორმონულ – აქტიური სიმსივნე, რომელიც ვითარდება არგენტინოფილური უჯრედებიდან. ამ სიმსივნის უპირატესი ლოკალიზაციაა ჭიანაწლავი, იშვიათად თეძოს ნაწლავი, მსხვილი ნაწლავი, იშვიათად კუჭი, ნაღვლის ბუშტი, კუჭქვეშა ჯირკვალი; განსაკუთრებით იშვიათია ბრონქებში და სხვ. ორგანოებში; ეტიოლოგია უცნობია. დაავადების მრავალი სიმპტომის წარმოშობა განპირობებულია სიმსივნის ჰორმონული აქტივობით. აღინიშნება სიმსივნის უჯრედებით სეროტონინის, ლიზილბრადიკინინის და ბრადიკინინის, ჰისტამინის, პროსტაგლანდინების გამოყოფა. კარცინოიდის სიმპტომები, მიმდინარეობა წარმოდგენილია ადგილობრივი სიმპტომებით, განპირობებულია საკუთრივ სიმსივნით, და ე. წ. კარცინოიდული სინდრომით, რომელიც განპირობებულია მისი ჰორმონალური აქტივობით. ადგილობრივი გამოვლინებაა ლოკალური მტკივნეულობა; ხშირია ნიშნები, რომლებიც მოგვაგონებს მწვავე ან ქრონიკულ აპენდიციტს, ნაწლავური გაუვალობას, ვლინდება სიგამხდრე, ანემიზაცია. კარცინოიდულ სინდრომში შედის თავისებური ვაზომოტორული რეაქციები, ბრონქოსპაზმის შეტევები, კუჭ – ნაწლავის ტრაქტის ჰიპერპერისტალტიკა, კანის დამახასიათებელი ცვლილებები, გულისა და ფილტვის არტერიის დაზიანებები. გამოხატულ ფორმით იგი ყველა ავადმყოფთან არ აღინიშნება. კარცინოიდული სინდრომის ყველაზე დამახასიათებელია გამოვლინებაა სახის კანის, სხეულის ზედა ნახევრის უეცარი, ხანმოკლე გაწითლება, ზოგადი სისუსტე, ტაქიკარდია, ჰიპოტენზია, ზოგჯერ ცრემლდენა, სურდო, ბრონქოსპაზმი, გულისრევა, ღებინება, ფაღარათი და შეტევითი ტკივილები მუცელში. შეტევები გრძელდება რამდენიმე წამიდან 10 წუთამდე; დღის განმავლობაში შეიძლება შეტევების განმეორება. დროთა განმავლობაში კანის ჰიპერემია შესაძლოა გახდეს მუდმივი და შეუღლებული იქნას ციანოზთან; წარმოიქმნება კანის ჰიპერკერატოზი და ჰიპერპიგმენტაცია. ხშირად ავადმყოფებს აღენიშნებათ გულის სამკარიანი სარქველის უკმარისობა და ფილტვის არტერიის სტენოზი, სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა. ლაბორატორიული გამოკვლევები უმრავლეს შემთხვევაში აჩვენებს სისხლში 5 – ჰიდროქსიტრიპტამინისა და შარდში მისი გარდაქმნის საბოლოო პრდუქტის შემცველობის მატებას. რენტგენოლოგიური გამოკვლევით სიმსივნის გამოვლინება ძნელია მისი მცირე ზომებისა და მისი ექსცენტრული ზრდის გამო. სიმსივნისათვის დამახასიათებელია ნელი ზრდა და შედარებით იშვიათი მეტასტაზირება, რის გამოც ავადმყოფის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა შეადგენს 4 – 8 წელს.