ნატურალური ყვავილი smallpox
ნატურალური ყვავილი – მწვავე ვირუსული დაავადება; მიეკუთვნება საკარანტინო ინფექციებს. ხასიათდება ცხელებით, ზოგადი ინტოქსიკაციით და პუსტულოზური გამონაყრით. ყვავილი ფართოდ იყო გავრცელებული აზიისა და აფრიკის ქვეყნებში. ამჟამად ნატურალური ყვავილი ლიკვიდირებულია მთელ მსოფლიოში, თუმცა შესაძლებელია ლაბორატორიული დასნებოვნება სამეცნიერო კვლევების ჩატარების დროს დაავადების შემდგომი გავრცელებით.
ნატურალური ყვავილი – ეტიოლოგია. ყვავილის გამომწვევია დნმ-ს შემცველი ვირუსი, რომელსაც ნახულობენ გამონაყარის ელემენტებში კანსა და ლორწოვან გარსზე.
ნატურალური ყვავილი – ეპიდემიოლოგია. ინფექციის წყაროა ავადმყოფები, რომლებიც დაავადების პირველ დღეებში გამოყოფენ გამომწვევს ცხვირხახიდან (ინფექციის გადაცემის ჰაერ-წვეთოვანი გზა), ხოლო მოგვიანებით პერიოდში-ვირუსის შემცველი ქერქების კანიდან და ლორწოვანი გარსებიდან (გადაცემის კონტაქტური გზა). დაავადება ძალიან კონტაგიოზურია.
ნატურალური ყვავილი – პათოგენეზი. ორგანიზმში მოხვედრის შემდეგ, ვირუსები იწყებს სისხლში ცირკულირებას; კანის ან ლორწოვანი გარსების უჯრედებში მისი ჩანერგვის შემდეგ, მათზე ვითარდება დამახასიათებელი გამონაყარი. შესაძლებელია განვითარდეს ინფექციურ-ტოქსიკური შოკი.
ნატურალური ყვავილი – სიმპტომები. განასხვავებენ დაავადების შემდეგ ძირითად კლინიკურ ფორმებს 1) გავრცელებული ფორმა კანსა და ლორწოვან გარსებზე უხვი გამონაყრით (გვხვდება ყველაზე ხშირად) 2) ჰემორაგიული ფორმა 3) შერწყმული ყვავილი 4) ყვავილისმიერი პურპურა (ყვავილის განსაკუთრებით მძიმე ფორმა ლეტალური გამოსავლით) 5) ვარიოლიდი-დაავადების ატიპიური, მსუბუქი, წაშლილი ფორმა იმ პირებში, რომელთაც პროფილაქტიკური აცრების შედეგად აღენიშნებათ იმუნიტეტის ესა თუ ის ხარისხი. ინკუბაციური პერიოდი 5-დან 15 დღემდე. გავრცელებული ფორმის დროს დაავადების დაწყება ყოველთვის მწვავეა-შემცივნებით, ტკივილით გავის არეში, ტემპერატურის სწრაფი მომატებით 40-40,5 გრადუსამდე. დაავადების აღნიშნული პროდრომული პერიოდი გრძელდება 3-5 დღე; ავადმყოფთა დაახლოებით 20-25%-ს აღენიშნება პროდრომული გამონაყარი, რომელიც შენარჩუნებულია 3-4 დღის განმავლობაში, და რომელთაც არაფერი საერთო არ გააჩნიათ ყვავილის ჭეშმარიტ გამონაყართან, რომელიც ვითარდება მოგვიანებით. პროდრომული პერიოდის ბოლოს ტემპერატურა ეცემა ნორმამდე ან 37,2-37,3 გრადუსამდე და ეს ციფრები შენარჩუნებულია 3-4 დღის განმავლობაში. სწორედ ამ პერიოდში ვითარდება ყვავილის ჭეშმარიტი გამონაყარი. მას გააჩნია დამახასიათებელი ლოკალიზაცია, ჩნდება თავის თმიან ნაწილში, უხშირესად – შუბლზე, ნაწილობრივ სახეზე, ხელის მტევნებზე, ხელის და ფეხის თითების შუალედებში. გამონაყრის განვითარებიდან 2 დღის შემდეგ, მისი ელემენტები ვლინდება სხეულზე, შემდეგ ვრცელდება ზედა და ქვედა კიდურებზე. თავდაპირველად მათ გააჩნიათ მრგვალი, 3 მმ დიამეტრის, ვარდისფერი ლაქების სახე, სწრაფად გარდაიქმნებიან პაპულებად. 1-2 დღის შემდეგ თითოეული პაპულის მწვერვალზე ვითარდება ბუშტუკა (ვეზიკულა), რომელიც სავსეა ამღვრეული სითხით. ბუშტუკებს გააჩნიათ გრძელი ფორმა, შემოსაზღვრულნი არიან ჰიპერემიის წვრილი არშიით. ბუშტუკის წვრილი ნემსით გახვრეტის შემთხვევაში, მისი სრული დაცლა არ ხერხდება, რამეთუ ის მრავალსაკნიანია. თითოეული ბუშტუკა განლაგებულია კანის გამკვრივებულ უბაზე, მათი ფსკერი ინფილტრირებულია. ვეზიკულებისა და პუსტულების უმეტესობა განლაგებულია სხეულის პერიფერიულ (დისტალურ) უბნებზე. პირის ღრუს, ცხვირხახის, ხორხის და ტრაქეის ლორწოვან გარსზე განლაგებულ გამონაყარს გააჩნია ანალოგიური თვისებები. 1-2 დღის შემდეგ ბუშტუკების შემცველობა ჩირქდება, წარმოიქმნება ჩირქოვანი პუსტულები, ამასთან ტემპერატურა მატულობს 40-41 გრადუსამდე და ამ დონეზე რჩება (ამა თუ იმ ცვალებადობით) 10-15 დღის განმავლობაში. ბუშტუკები სკდება, ჩირქი გადმოდის კანზე, იწვევს ქავილს, კანის გაღიზიანებასა და მაცერაციას. არც თუ იშვიათად ავადმყოფები, ფრჩხილებით, თვითონვე აზიანებენ ჩირქოვან პუსტულებს, გადააქვთ ჩირქი კანის ჯანმრთელ უბნებზე. ავადმყოფის მდგომარეობა ხდება გაუსაძლისი, აწუხებს კანის ქავილი, უძილობა, კარგავს მადას. გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მძიმე დაზიანებამ შესაძლოა გამოიწვიოს ლეტალური გამოსავალი. პროგნოზი ყოველთვის სერიოზულია. სასიკეთო შედეგის შემთხვევებში, უბნებზე, სადაც მოხდა პუსტულებიდან ჩირქის გადმოსვლა, ვითარდება მშრალი მუქი რუხი ქერქები, რომლებიც კანს სცილდება დაავადების დაწყებიდან მე-3-მე-4 კვირის ბოლოს, როდესაც ავადმყოფი იწყებს გამოჯანმრთელებას. სისხლის სურათისთვის დამახასიათებელია ლეიკოპენია ან ნორმოციტოზი; სისხლის ფორმულაში-შედარებითი ლეიკოციტოზი. მკვეთრად არის გამოხატული თრომბოციტოპენია. დაავადების ჰემორაგიული ფორმის დროს (,,შავი ყვავილი”) ბუშტუკებისა და პუსტულების ღრუები შეიცავენ სისხლის მინარევებს, რომელიც იცვლის ფერს და შესაძლებელია მიიღოს შავი ელფერი. ვარიოლიდი-ყვავილის უმსუბუქესი ფორმა იმ პირებში, რომელთაც გაჩნიათ აცრების შედეგად შეძენილი ნაწილობრივი იმუნიტეტი, დაავადება ხასიათდება პროდრომული პერიოდის არ არსებობით, ტემპერატურის ხანმოკლე მომატებით (2-4 დღე), გამონაყრის ელემენტების სიმცირით, რომლებიც განლაგებულია მხოლოდ შუბლზე, კისერზე, ხელის და ფეხის თითების შუალედებში; გამონაყარის ელემენტები აღწევენ არასრულ განვითარებას, ისინი შემოფარგლულები არიან მხოლოდ ბუშტუკების წარმოქმნით (პუსტულები არ წარმოიქმნება). დაავადება სრულდება სრული გამოჯანმრთელებით.
ნატურალური ყვავილი – დიაგნოზი. დაავადების ამოცნობა ხდება ეპიდემიოლოგიური მონაცემების, ანამნეზის, კლინიკური ნიშნების საფუძველზე. დიაგნოზის დადასტურების მიზნით შეიძლება გამოვიკვლიოთ პაპულის ანაფხეკი, პუსტულებისა და ბუშტუკების შიგთავსი; სასწრაფო დიგნოსტიკის მიზნით გამოიყენება ყვავილის ელემენტების შიგთავსით პასიური ჰემაგლუტინაციის რეაქცია. ვირუსის აღმოჩენის მიზნით იყენებენ ელექტრონული მიკროსკოპიის მეთოდებს. დიფერენციალური დიაგნოზი ძირითადად ტარდება ჩუტყვავილასთან.
ნატურალური ყვავილი – მკურნალობა. გამოიყენება ყვავილის საწინააღმდეგო გამა-გლობულინი მეორადი ბაქტერიული ინფექციის თანდართვისას ინიშნება ანტიბიოტიკები პროგნოზი აცრილებთან კეთილსაიმედოა. ჰემორაგიული ფორმები ხშირად მთავრდება ლეტალობით.
ნატურალური ყვავილი – პრიფილაქტიკა.ამჟამად ვაქცინირება არ ტარდება; საეჭვო შემთხვევებისას საჭიროა ავადმყოფის სასწრაფო იზოლაცია; ყველა კონტაქტირებულს უტარდებათ ვაქცინაცია და რევაქცინაცია; ტარდება მიმდინარე და დასკვნითი დეზინფექცია.
ლიტერატურა, წყაროები, გაფრთხილება
- გაფრთხილება
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
- დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
.