რაქიტი
რა არის რაქიტი?
რაქიტი ბავშვთა დაავადებაა, რომელიც ორგანიზმში D ვიტამინის ნაკლებობითაა გამოწვეული. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო მზიანი, ხილითა და ბოსტნეულით მდიდარი ქვეყანაა და თითქოს მოსახლეობა D ვიტამინის ნაკლებობას არ უნდა განიცდიდეს, მაგრამ რაქიტი მაინც ფართოდაა გავრცელებული.
❖ საქონელი ბავშვებისათვის გამოწერით
- სათამაშოები და საჩუქრები ბავშვებისათვის
- ტანსაცმელი და ფეხსაცმელები ბავშვებისათვის
- ბავშვის მოვლის საშუალებები
- საიტები ბავშვების შესახებ
რატომ არის საჭირო ბავშვისთვის D ვიტამინი?
D ვიტამინი აძლიერებს ნაწლავებიდან კალციუმის შეწოვას სისხლსა და შემდეგ ძვლებში. ძვლისათვის კალციუმი ისეთივე საშენი მასალაა, როგორც აგური სახლისათვის. ამიტომ არის საჭირო D ვიტამინითა და კალციუმით მდიდარი საკვების მიღება.
რა იწვევს ვიტამინის ნაკლებობას?
- არასწორი კვება;
- მზის სხივების ნაკლებობა, რადგანაც მზის სხივები ხელს უწყობს ბავშვის კანში D ვიტამინის წარმოქმნას;
- კუჭ-ნაწლავის აშლილობით მიმდინარე დაავადებები, რომლის დროსაც აღინიშნება ნაწლავიდან კალციუმის შეწოვის დარღვევა.
ვინ ავადდება ყველაზე ხშირად რაქიტით?
- დღენაკლული ბავშვები;
- ხელოვნურ კვებაზე მყოფი ბავშვები;
- ძუძუზე მყოფი ბავშვები, რომელთა დედები არ იკვებებიან ვიტამინებით, ცილებით და ცხიმებით მდიდარი საკვებით და ხანგრძლივად არ იმყოფებიან სუფთა ჰაერზე;
- ბავშვები, რომლებიც იზრდებიან აკვანში, რადგან აკვანში ბავშვის უმოძრაო და უჰაერო მდგომარეობა ხელს უწყობს ძვლებში რაქიტული ცვლილებების განვითარებას.
რა ნიშნები ახასიათებს რაქიტს?
- ადრეული ნიშნებია:
- ჭირვეულობა, ფრთხილი ძილი, კრთომა ძილში;
- უმადობა;
- ოფლიანობა, რომლის შედეგია ე.წ. “კეფის სიქაჩლე”;
თუ ბავშვს ამ ეტაპზე არ ჩაუტარდა მკურნალობა, ვითარდება რაქიტის უფრო რთული ფორმა, რომლის დამახასიათებელი ნიშნებია:
- დიდი კვადრატული თავი, წინ წამოწეული შუბლის ბორცვებით;
- დიდი, ბაყაყისებური მუცელი;
- კბილების დაგვიანებით ამოსვლა;
- გულმკერდის წინა ზედაპირზე ნეკნთა ბოლოების შემსხვილება (რაქიტული კრიალოსანი);
- სხივ-მაჯის სახსრის შემსხვილება (რაქიტული სამაჯური);
- ხოხვისა და სიარულის დაგვიანება;
- წვივის ძვლების ფორმის შეცვლა X–ისა და 0-სებურად (სურ.1);
- იხვისებური სიარული.
როგორ დავიცვათ ბავშვი რაქიტისაგან?
სწორი მოვლით:
- ბავშვი ჩვილობიდანვე, თანდათანობით, 5-10 წუთით, მივაჩვიოთ სუფთა ჰაერზე ყოფნასა და ძილს;
- ბავშვი არ უნდა გავზრდოთ აკვანში, გაუნიავებელ ოთახში;
- უნდა ჩავაცვათ თავისუფლად, არ ჩავფუთნოთ;
- გაზაფხულის ან ზაფხულის თბილ, მზიან ამინდში (თუ ძლიერ არ ცხელა) ბავშვი ტრუსით და თავზე ქუდით დღის უმეტეს ნაწილს, შუადღის გარდა, უნდა ატარებდეს მზეზე;
- ასევე, ზამთარშიც, განსაკუთრებით კარგ ამინდში, სათანადოდ ჩაცმული ბავშვი ხშირად უნდა იმყოფებოდეს გარეთ.
სწორი კვებით:
- მეძუძური დედა უნდა იკვებებოდეს ცილებითა და ვიტამინებით მდიდარი, კალორიული საკვებით;
- ხელოვნურ კვებაზე მყოფი ბავშვები უნდა იკვებებოდნენ ადაპტირებული (დედის რძის შემადგენლობასთან მიახლოებული, ვიტამინებით გამდიდრებული) ნარევებით ან მაწვნით.
მეძუძური დედები და 1 წელს გადაცილებული ბავშვები უნდა იკვებებოდნენ შემდეგი საკვები პროდუქტებით:
- რძით,
- ხაჭოთი,
- მაწვნით,
- ყველით,
- კვერცხით,
- საქონლის და ქათმის ხორცით, თევზით,
- ხილით (ვაშლით, ალუჩით, ალუბლით, კივით, ატმით, გარგარით, კენკროვნებით),
- ბოსტნეულით (კარტოფილით, კომბოსტოთი, გოგრით, სტაფილოთი, ჭარხლით, მწვანილით).
როგორ უნდა ვკვებოთ ბავშვი ჯანსაღი რომ გაიზარდოს ?
ძუძუთი კვების შემთხვევაში:
- თუ ბავშვის წონა შეესაბამება ასაკობრივ ნორმებს (აუცილებელია წონის კონტროლი პედიატრის ზედამხედველობის ქვეშ), 4-6 თვემდე იგი უნდა იკვებებოდეს მხოლოდ დედის რძით;
- 4 თვიდან საკვებ რაციონს უნდა დავუმატოთ ხილის: ვაშლის, ალუბლის, ბროწეულის, აგრეთვე კენკროვნების (მოცხარის, ჟოლოს) წვენი;
- 4,5 თვიდან უნდა მივცეთ გახეხილი ცოცხალი ხილი: ვაშლი, ატამი, გარგარი;
- 4,5 – 5,5 თვიდან – ბოსტნეულის ფაფა მომზადებული კარტოფილის, სტაფილოს, კომბოსტოს, ჭარხლის, ხახვისა და მწვანილისაგან.
- 6 თვიდან ბურღულეულის – წიწიბურას, ბრინჯის, სიმინდის, შვრიის ფაფები უნდა მივცეთ მონაცვლეობით (ფაფას შეიძლება დაემატოს 1 ჩაის კოვზი კარაქი);
- 6,5 თვიდან – ხაჭო (კვირაში 2-3-ჯერ);
- 7 თვიდან – მაგრად მოხარშული ნახევარი კვერცხის გული დღეგამოშვებით (ვიწყებთ კვერცხის გულის მერვედი ნაწილით და თანდათან ვზრდით), მაწონი, ქათმის თეთრი ხორცი და ღვიძლი (კვირაში 1-ხელ);
- 8 თვიდან ბავშვს ეძლევა ძვლის ნახარშზე დამზადებული სუფი (კვირაში 1-2 ჯერ), საქონლის მოხარშული, გატარებული ხორცი.
- 9 თვიდან ვაძლევთ საქონლის გატარებული ხორცით მომზადებულ გუფთას, მოხარშულ თევზს კვირაში 1-2-ჯერ, ნამცხვარს (“პეჩენიას”)
ძუძუთ კვებაზე მყოფი 1 წლამდე ასაკის ბავშვების კვების სქემა
პროდუქტის დასახელება და დღიური რაოდენობა |
ასაკი თვეების მიხედვით |
|||||||
0-3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10-12 | |
ხილის წვენი, მლ-ობით | – | 5-30 | 40-50 | 50-60 | 60 | 70 | 80 | 90-100 |
ხილის პიურე, გრ-ობით | – | 5-30 | 40-50 | 50-60 | 60 | 70 | 80 | 90-100 |
ხაჭო, გრ-ობით. | – | – | – | 10-30 | 40 | 40 | 40 | 50 |
კვერცხის გული, ც-ობით | – | – | – | – | 0,25 | 0,50 | 0,50 | 0,50 |
ბოსტნეულის პიურე, გრ-ობით | – | – | 10-100 | 150 | 150 | 170 | 180 | 200 |
ფაფები, გრ-ობით | – | – | – | 50-100 | 150 | 150 | 180 | 200 |
ხორცი, გრ-ობით | – | – | – | – | – | 5-30 | 50 | 60-70 |
მაწონი ან რძე, მლ-ობით | – | – | – | – | – | 200 | 200 | 400-600 |
პური (ხორბლის), გრ-ობით | – | – | – | – | – | 5 | 5 | 10 |
ორცხობილა, პეჩენია, გრ-ობით | – | – | – | – | 3-5 | 5 | 5 | 10-15 |
ზეთი (მზესუმზირის, სიმინდის), გრ-ობით | – | – | 1-3 | 3 | 3 | 5 | 5 | 6 |
კარაქი, გრ-ობით | – | – | – | 1-4 | 4 | 4 | 5 | 6 |
ხელოვნური კვების შემთხვევაში:
- 4 თვემდე ეძლევა ადაპტირებული (ხელოვნური კვებისათვის რეკომენდირებული) ნარევები ან მაწონი;
- 3 კვირის ასაკიდან ვუმატებთ ალუბლის, ვაშლის, მოცხარის, ჟოლოს, ბროწეულის წვენს;
- 1,5 თვის ასაკიდან – გახეხილ ცოცხალ ხილს: ვაშლს, ატამს, გარგარს;
- 4 თვიდან ბოსტნეულის ფაფას (კარტოფილს, სტაფილოს, კომბოსტოს, ჭარხალს, ხახვს, მწვანილს ერთად);
- 4,5 თვიდან ბურღულეულის – წიწიბურას, ბრინჯის, სიმინდის, შვრიის ფაფებს, მონაცვლეობით (ფაფას შეიძლება დაემატოს 1 ჩაის კოვზი კარაქი); დღეგამოშვებით, ვაძლევთ მოხარშული კვერცხის გულის ნახევარს (ვიწყებთ კვერცხის გულის მერვედი ნაწილით და ვამატებთ თანდათანობით);
- 5 თვიდან ვაძლევთ ბოსტნეულის სუფ-ფაფას, ქათმის თეთრ ხორცს და ღვიძლს (კვირაში 1-ხელ), ხაჭოს (კვირაში 2-3-ჯერ);
- 7 თვიდან – ძვლის ნახარშზე დამზადებულ სუფს (კვირაში 1-2-ჯერ);
- 8 თვიდან – საქონლის მოხარშულ, გატარებულ ხორცს;
- 9 თვიდან – საქონლის ხორცისაგან მომზადებულ გუფთას, მოხარშულ თევზს კვირაში 1-2 – ჯერ, ნამცხვარს (“პეჩენიას”);
- დღენაკლ ბავშვებს, 3 თვის ასაკიდან, დღეგამოშვებით, უნდა მიეცეს მაგრად მოხარშული კვერცხის გული (ვიწყებთ კვერცხის გულის მერვედი ნაწილით).
ხელოვნურ კვებაზე მყოფი 1 წლამდე ასაკის ბავშვის კვების სქემა
პროდუქტების დასახელება და დღიური რაოდენობა | ||||||||||
ადაპტირებული ნარევი, მლ-ობით | 700-800 | |||||||||
ხილის წვენები, მლ-ობით | ||||||||||
ხილის პიურე (გახეხილი ცოცხალი ხილი), გრ-ობით | ||||||||||
ხაჭო, გრ-ობით | ||||||||||
კვერცხის გული, ც-ობით | ||||||||||
ფაფები, გრ-ობით | ||||||||||
ხორცის ფარში, გრ-ობით | ||||||||||
მაწონი და რძე, მლ-ობით | ||||||||||
პური, გრ-ობით | ||||||||||
ორცხობილა ან “პეჩენია”, გრ-ობით | ||||||||||
ზეთი, მლ-ობით | ||||||||||
კარაქი, გრ-ობით |
..
ზემოთ მოცემული კვების სქემები შემუშავებულია შესაბამის ქართულ და უცხოურ ლიტერატურაში არსებული მონაცემების მიხედვით.
რაქიტის პირველივე ნიშნების შემჩნევისთანავე დედამ უნდა მიმართოს ექიმ-პედიატრს, რათა ბავშვს თავიდან ააცილოს მოსალოდნელი გართულებები.
დაუშვებელია რაქიტის მკურნალობა ექიმის კონსულტაციის გარეშე. D ვიტამინის არასწორმა დოზირებამ შეიძლება გამოიწვიოს თირკმლის დაზიანება და სხვა საშიში გართულებები. აღებულია: http://www.genesis.org.ge/brochure3/brochure3.htm
- გაფრთხილება
- წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
რაქიტი