დამწვრობა

დამწვრობა

თურმანიძის მალამო დამწვრობისათვისდამწვრობა – ქსოვილთა ადგილობრივი დაზიანება სითბური, ქიმიური, ელექტრული ან რადიაციული ზემოქმედებით. განსაკუთრებით ხშირია თერმული დამწვრობები.
ადგილობრივი თერმული დამწვრობის ხარისხის დადგენა ხდება ავადმყოფის დათვალიერებით. ქსოვილთა გადახურება 520С-ზე ზევით იწვევს ქსოვილთა ცილების შეუქცევად კოაგულაციურ შედედებას.
დაზიანების სიმძიმე დამოკიდებულია ტემპერატურის მაქსიმუმზე, ზემოქმედების ხანგრძლივობაზე, დაზიანების ფართზე და დამწვრობის ლოკალიზაციაზე.
განსაკუთრებით მძიმე დამწვრობებს იწვევს ცეცხლის ალი, გამდნარი მეტალი, ორთქლი, მდუღარე ზეთი; ხშირია ხელების, ფეხების, თვალების დამწვრობები.

დამწვრობების ზოგადი შედეგები

შედარებით შემოფარგლული დამწვრობების დროს აღინიშნება ტემპერატურის მომატება.
არაიშვიათად ვითარდება შოკი:
I ხარისხის დამწვრობის დროს ზიანდება სხეულის ზედაპირის 30%-ზე მეტი;
II-IV ხარისხის დროს – 10%-ზე მეტი.
დამწვრობითი შოკი წარმოიქმნება დამწვრობიდან 1-2 საათის შემდეგ. აღინიშნება ძლიერი ტკივილი, წყურვილი, კანის სიფერმკრთალე, დაუზიანებელი უბნების ტემპერატურა დაქვეითებულია.
რამდენიმე საათის შემდეგ გონება იბინდება, შესაძლებელია კლონური კრუნჩხვების განვითარება და დელირიუმი.
ცუდი პროგნოზული ნიშნებია ღებინება და ფაღარათი.
ხშირად აღინიშნება დიურეზის დაქვეითება ანურიამდე, კოლაფსი. თუკი მკურნალობა არ ჩატარდა ავადმყოფები იღუპებიან პირველი 12 – 48 საათია განმავლობაში გულ-სისხლძარღვთა მწვავე  უკმარისობის გამო.

დამწვრობითი შოკი

დამწვრობითი შოკი განპირობებულია ნეიროვასკულური რეფლექსებით (ტკივილი, შიში) რასაც ახლავს კატექოლამინების გადმოსროლა; კაპილარების თერმული დაზიანება იწვევს ალბუმინების გამოსვლას ქსოვილებში (ცირკულირებადი სისხლის მოცულობის შემცირება).
გარკვეული მნიშვნელობა აქვს დამწვრობის დროს ჰისტამინის, პროსტაგლანდინისა და ანთების სხვა მედიატორების გამომუშავებას.
მე-3 დღეზე შოკის მოვლენები კუპირდება. მწვავე დამწვრობითი ინტოქსიკაცია იწყება შოკური ფაზის შემდეგ მძიმე დამწვრობის დროს (მაღალი ტემპერატურა, ტაქიკარდია, მადის დაქვეითება, დამწვრობითი ჭრილობების ნელი შეხორცება); იგი განპირბებულია დაზიანებული ქსოვილების დაშლის პროდუქტების შეწოვით; პერიოდი გრძელდება 4 – 12 დღე. დაჩირქების დროს ვითარდება სეპტიკოპიემია.

დამწვრობის ადგილობრივი შედეგები

დამწვრობებს ყოფენ 4 ხარისხად:
I ხარისხის დამწვრობა (ერითემა) – კანის სიწითლე, შეშუპება და ტკივილი. ანთებითი მოვლენები ჩაცხრება 3-6 დღეში, რჩება მხოლოდ კანის აქერცვლა;
II ხარისხის დამწვრობა – ძლიერი ტკივილი ინტენსიური სიწითლით, ეპიდერმისის აშრევებითა და ბუშტუკების წარმოქმნით, რომლებიც ავსებულია გამჭირვალე ან ოდნავ მღვრიე სითხით.
კანის ღრმა შრეების დაზიანება არ აღინიშნება, და თუკი თან არ დაერთო ინფექცია, რამდენიმე კვირის შემდეგ აღდგება კანის ყველა შრე ნაწიბურის გარეშე. სრული გამოჯანმრთელება დგება 10-15 დღეში.
დაინფიცირების შემთხვევაში გამოჯანმრთელება ხანგრძლივდება, შეხორცება მიმდინარეობს მეორადი დაჭიმვით;
III ხარისხის დამწვრობა – ნეკროზი მოიცავს კანის სისქეს მორჩისებრ შრემდე; ბ) კანის მთლიანი სისქის ნეკროზი. წარმოიქმნება მკვრივი სტრუპი, რომლის ქვეშ არის დაზიანებული ქსოვილი. შეხორცება მიდის მეორადი დაჭიმვითა და უხეში ნაწიბური წარმოქმნით;
IV ხარისხის დამწვრობა –  წარმოიქმნება ქსოვილზე ძალიან მაღალი ტემპერატურის ზემოქმედებით; ზიანდება კუნთები, მყესები, ძვლები. თუკი დაზიანდა ზედა ან ქვედა კიდური, სიცოცხლის გადარჩენა შესაძლებელი ხდება მხოლოდ დროული ამპუტაციით.
დამწვრობის ფართობის ორიენტირებულად განსაზღვრა შესაძლებელია შემდეგი წესით: მოზრდილებში თავისა და კისრის ზედაპირი – 9%, ფეხი – 18%, ხელი – 9%, ტანის წინა და უკანა ზედაპირი – 18%, სასქესო ორგანოები და შორისი – 1%.

დაზიანების ტიპის მიხედვით დამწვრობებს ყოფენ:

1) თერმული დამწვრობა – ჩნდება მაღალი ტემპერატურის ზეგავლენის შედეგად.

დაზიანების ფაქტორები:
ცეცხლი – დამწვრობის ფართობი შედარებით დიდია, სიღრმის მიხედვით მეორე ხარისხოვანი. ნაიარევის პირველადი დამუშავებისას სირთულეს წარმოადგენს დამწვარი ტანსაცმლის ნარჩენების მოშორება, ქსოვილის შეუმჩნეველი ძაფები შემდეგში შეიძლება ინფექციის განვითარების მიზეზი იყოს. შეიძლება დაზიანდეს მხედველობის ორგანოები, ზემო სასუნთქი გზები.
სითხე – დამწვრობის ფართობი შედარებით მცირეა მაგრამ ღრმა,  მეორე-მესამე ხარისხი.
ორთქლი – დამწვრობის ფართობი დიდია, შედარებით არ არის ღრმა. ძალიან ხშირად ზიანდება სასუნთქი გზები.
მხურვალე საგნები.
დამწვრობის ფართობი ყოველთვის განისაზღვრება საგნის ზომებით, აქვს მკვეთრი საზღვრები და მნიშვნელოვანი სიღრმე, მეორე-მეოთხე ხარისხი.
დამატებითი ტრავმები შეიძლება მოხდეს საგნის მოშორებისას, რომელიც პირველადი ტრავმის გამომწვევი იყო. ხდება კანის დაზიანებული შრეების მოშორება.

2) ქიმიური  დამწვრობა – ჩნდება ქიმიურად აქტიური ნივთიერების ზემოქმედების შედეგად:

მჟავები – დამწვრობა შედარებით ღრმა არ არის, რაც დაკავშირებულია მჟავის მაკოაგულირებელ ეფექტთან: დამწვარი ქსოვილებისგან ფორმირდება ნაწიბური, რომელიც წინააღმდეგობას უქმნის მის შემდგომ შეღწევას. კონცენტრირებული მჟავებით გამოწვეული დამწვრობა ნაკლებად ღრმაა,  რადგან მაღალი  კონცენტრაციისას ნაწიბურიც სწრაფად  ფორმირდება.
ტუტეები – ქსოვილზე ზემოქმედებისას ტუტე საკმაოდ ღრმად აღწევს; კოაგულირებული ცილის ბარიერი, როგორც მჟავის შემთხვევაში არ ფორმირდება.
მძიმე მეტალების მარილები – დამწვრობა, როგორც წესი ზედაპირულია. გარეგნულად და კლინიკის მიხედვით გავს მჟავათი დამწვრობას.

3) ელექტრული და ვოლტოვანი რკალის დამწვრობები – წარმოიქმნება სხეულში მუხტის შეღწევისა და გამოსვლის წერტილებში. განსაკუთრებულად იჩენს თავს რამდენიმე პატარა ფართობის კერები, მაგრამ ღრმა. განსაკუთრებით საშიშია ამგვარი დამწვრობები გულის მიდამოს გავლით (ელექტროტრავმა). ვოლტოვანი რკალის დამწვრობა გავს ცეცხლით დამწვრობას და წარმოიქმნება მოკლე ჩართვისას დაზარალებულის სხეულის გავლის გარეშე.

4) სხივური  დამწვრობა – ჩნდება გამოსხივების სხვადასხვა ტიპის ზემოქმედების შედეგად:

სინათლის გამოსხივება – მზის სხივებით გამოწვეული დამწვრობები ზაფხულის დროს – ჩვეულებრივი მოვლენაა. სიღრმე პირველი, იშვიათად მეორე ხარისხოვანია. დამწვრობა შეიძლება გამოიწვიოს სინათლის გამოსხივების სპექტრის ნებისმიერმა ნაწილმა; ტალღის სიგრძის მიხედვით შეღწევადობის სიღრმე და შესაბამისად დაზიანების სიმძიმეც, განსხვავებულია.
მაიონიზირებელი გამოსხივება – დამწვრობა, როგორც წესი,  არ არის ღრმა, მაგრამ მათი მკურნალობა რთულია გამოსხივების დამაზიანებელი ზემოქმედების ქვეშმდებარე ორგანოებზე და ქსოვილებზე. მატულობს  სისხლძარღვების მსხვრევადობა, სისხლდენა, მცირდება რეგენერაციის უნარი.

5) შენაცვლებითი  დამწვრობა – სხვადასხვა ეტიოლოგიის რამდენიმე ფაქტორით გამოწვეული დაზიანება, მაგალითად – ორთქლით და მჟავით.

6) კომბინირებული  დამწვრობა – დამწვრობისა და სხვა სახის ტრავმის მაგალითად – მოტეხილობის შენაცვლება.

პირველი დახმარება დამწვრობის დროს
ცეცხლის მოქმედების ზონიდან მოცილება, საჭიროა ტანსაცმლის გაჭრა (ცივ პერიოდში გახდა არ შეიძლება, ვინაიდან გაცივება მკვეთრად აუარესებს ზოგად მდგომარეობას).
ასეპტიკური ნახვევები (არანაირი მაზები და მისაფრქვევები).
ტარდება ანტიშოკური ღონისძიებები; ვრცელი დამწვრობების დროს აუცილებელია ავადმყოფის სტერილურ ზეწარში გახვევა და სტაციონარში გადაყვანა.

მკურნალობა

I და II ხარისხის ყველა დამწვრობას მკურნალობენ ამბულატორიულად (გარდა სახისა და მტევნების დამწვრობისა). დანარჩენ შემთხვევებში ნაჩვენებია სასწრაფო ჰოსპიტალიზაცია.

პროგნოზი

დამწვრობის პროგნოზი დამოკიდებულია დაზიანების ფართზე და ხარისხზე. ლეტალობა განსაკუთრებით მაღალია ბავშვებში 3 წლამდე და მოხუცებში.

>>ქირურგიული დაავადებები


დამწვრობალალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას პოსტის FB-პრეზენტაცია გვანცა მჭედლიძისგან

🔥 დამწვრობა – ქსოვილთა ადგილობრივი დაზიანება სითბური, ქიმიური, ელექტრული ან რადიაციული ზემოქმედებით
🩺 განარჩევენ თერმული დამწვრობის 4 ხარისხს:
🟢 I ხარისხის დამწვრობა – კანის სიწითლე, შეშუპება და ტკივილი. ანთებითი მოვლენები ჩაცხრება 3-6 დღეში, რჩება მხოლოდ კანის აქერცვლა;
🟡 II ხარისხის დამწვრობა – ძლიერი ტკივილი ინტენსიური სიწითლით, ეპიდერმისის აშრევებითა და ბუშტუკების წარმოქმნით, რომლებიც ავსებულია გამჭირვალე ან ოდნავ მღვრიე სითხით;
🟠 III ხარისხის დამწვრობა – ნეკროზი მოიცავს კანის სისქეს მორჩისებრ შრემდე;
🔴 IV ხარისხის დამწვრობა – ზიანდება კუნთები, მყესები, ძვლები. თუკი დაზიანდა ზედა ან ქვედა კიდური, სიცოცხლის გადარჩენა შესაძლებელი ხდება მხოლოდ დროული ამპუტაციით;
👉 გაიგეთ მეტი დამწვრობის სხვადასხვა ტიპისა და მკურნალობის შესახებ – https://bit.ly/3B1drbY
#დამწვრობა #სითბურიდამწვრობა #ქიმიურიდამწვრობა #ელექტრულიდამწვრობა #რადიაციულიდამწვრობა #დამწვრობისხარისხები #დამწვრობისმკურნალობა #დამწვრობისტიპები #9იანისწესი #დამწვრობისხარისხები #დამწვრობისსიმპტომები #ქსოვილთაადგილობრივიდაზიანება #პირველადიდახმარებადამწვრობისდროს #სხივურიდამწვრობა #ლალიდათეშიძე #არჩილშენგელია #გვანცამჭედლიძე

გამოგვყევით სოციალურ ქსელებში : 1 , 2 ,  3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 , 9 , 10


  • გაფრთხილება
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ.  “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით.
  • დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ.  “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით

.